Bu konular 21.yüzyılın önemli sorun alanları arasında yer almaktadır. Mevcut eğitim programlarında doğa olayları ve doğada yaşayan canlı varlıkların hakları neden sonuç ilişkisi üzerinden değil daha çok yüzeysel bilgi ile geçiştirilmektedir. Ders konularının içeriğinde örtük olarak “takdiri ilahi” anlayışı işlenmektedir. Oysa verilmesi gereken eğitimin ve bilginin bilimsel olgulara dayalı ve neden/sonuç odaklı olması gerekmektedir. Böylece sonucu kabul eden, nedenini sorgulamayan düşünce yerine sorunun nedenini çözmeye yönelik yöntemleri düşünme, uygulamak geçerli olacaktır.
Türkiye’nin okulları her bakımdan çocukları sıkan, sınırlayan, mutsuzluk yayan, bahçelerinde oyun ve yeşil alan yoksunudur. Örn: İst. Anadolu Yakasında bulunan okullarda öğrenci başına 1,75 metrekare oyun alanı,0,15 metrekare yeşil alan düşmektedir. Yoğun göç alan kentler ve o kentlerin ikili eğitim yapılan okulları için de durum bundan farklı değildir. Aynı zamanda kent merkezlerinde yer alan okullar trafik yoğunluğunun yol açtığı ses ve olumsuz görüntü kirliliğinin etkisi altındadır.
Okul bahçeleri, köylerde doğallığını korurken kentlerde asfalt ya da beton ile kaplanmaktadır. Okulların yüzde doksanının kentlerde bulunduğunu düşündüğümüzde beton ya da asfalt ile kaplanmış oyun alanlarının çocuklar için taşıdığı büyük can güvenliği tehdidini herkes çok iyi bilmektedir. Bütün bu riskler bilinmesine rağmen yeni yapılan okullar yine aynı akılla düzenlenmekte ve yapılandırılmaktadır. Mevcut müfredat doğa olayları ve doğada yaşayan canlı varlıkların hakları sonuç odaklı olup yüzeysel bilgilerle doludur.
Alternatif okul oluşturma girişiminde bulunan BBOM örneklerinden ve önerilerinden yararlanılarak hazırlanan bu makalede yer alan görüş ve öneriler “yeni yaşam” çağrısı içinde yer alan Halkların Demokratik/Ekolojik okullarına model olabilir.
Ekoloji Temelli Eğitim,
Çocuklarımıza kirlenmemiş bir dünya bırakmanın tek yolu onlara dünyayı kirletmemeyi, doğayı tahrip etmemeyi, canlıların haklarının insan hakları ile eşit olduğunu, insanın doğanın sadece bir parçası olduğunu, doğanın ve canlıların para ile ölçülemeyeceğini ve mutlak korunması gerektiğini öğretmektir. Eğitim müfredatında içerik olarak ekolojik bilinç, duyarlılık ve farkındalık yaratmak için yeni düzenlemeler yapılacaktır.
Bu bağlamda;
*Tüm eğitim programı ekoloji perspektifi bakımından taranacak, içerikteki olumsuz örnekler (havuz problemleri gibi) kaldırılarak olumlu örneklerle (yağmur suyunun toplanması gibi) değiştirilecektir.
*yaşam hakkının ve ekolojik sistemlerin yaşam için önemi eğitim kapsamına alınacak, doğayı ve canlıları korumanın anlamı, önemi ve yöntemleri detayları ve örnekleri ile ders materyallerine işlenecektir.
*Eğitim materyallerinin seçiminde kullanılmak üzere ekolojik seçim kriterleri belirlenecektir.
*Gündelik yaşama ilişkin ekolojik çözümler, teorik olarak anlatılacağı gibi, projeler ve atölye çalışmalarıyla uygulamaya da yer verilerek, ekolojik içselleştirmenin pekiştirilmesi hedeflenmektedir.
*Bu amaçla "doğal hayat ve ekoloji atölyeleri" gibi doğal döngüleri anlamaya yönelik çalışmalara öncelik verilecektir. Orman, mera, sucul ekosistemlerin önemi doğada yapılacak atölye çalışmaları ile güçlendirilecektir.
* "geri dönüşüm ve tamir atölyeleri" gibi tüketimi azaltmaya yönelik, "gıda ve oyun araçları atölyeleri" gibi kendi kendine yeterli üretim ilkesini öğretmeye yönelik çalışmalar düzenlenecektir.
*Enerjinin ve su ve gıda gibi doğal varlıkların doğru kullanımına, tüketimin asgari düzeye indirilmesine ve sürdürülebilir yaşam modellerine ilişkin ilkeler okul yaşamının tüm aşamalarında vurgulanacaktır.
*Çocukların eğitim materyallerinin okul kütüphanesinde her çocuğa yetecek miktarda temin edilmesi suretiyle bu materyallerin daha sonraki çocuklar tarafından da kullanması sağlanacaktır. Benzer bir şekilde okul içinde kurulacak mekanizmalarla çocuklar için giyecek, oyun araçları, kitap gibi eşyaların ihtiyaca göre paylaşılması ve takas edilmesi sağlanacaktır.
Ekoloji Temelli Okullar,
Öncelikle okullar ve derslikler kalabalık öğrencili olmaktan kurtarmak için yeterli bütçe sağlanacak gerekli yatırımlar yapılacaktır. Yapılacak yeni okullar ve mevcut okullarda dönüşümler aşağıda belirlenen temel mimari özellikleri ve doğal yaşamı, ekoloji perspektifi gözeten sürdürülebilir bir bakış açısıyla tasarlanıp inşa edilecektir.
*Binanın bulunduğu coğrafi konum ve çevresel faktörlerin ( iklim, hakim rüzgar, yönlenme vb. ) irdelenmesinden başlayarak; plan kurgusundan mekan özelliklerine, yapı fiziğinden kullanılacak malzemelere kadar çevreyle bütünleşik bir tasarım olarak ele alınacaktır.
*Kullanılacak yapı malzemeleri insan sağlığı ve çevreye en az zararı olan; geri dönüşümlü, geri dönüştürülebilir ve doğada kısa zamanda yok olabilecek malzemelerden özenle seçilecektir.
*Bina kullanımı için gerekli olan enerji, çevreyle bütünleşik tasarımın enerji verimliliği esasıyla mümkün olduğunca doğal kaynakların (güneş, su, toprak, rüzgar) kullanımıyla, okulun ihtiyacı kadar ve yerinde sağlanacaktır. Enerjinin etkin ve verimli kullanımını sağlayan elektrik ve mekanik sistemler ( pasif iklimlendirme, güneş kolektörleri, rüzgar türbinleri, toprak kaynaklı ısı pompası, ısı geri kazanımı vb. ) optimum kullanım aralıkları araştırılarak eldeki kaynaklar hibrit olarak kullanılacaktır.
*Bina çeperi (kabuğu) yalıtımı yapılarak iç ve dış mekanlar arası ısı kayıpları en aza indirilecek, ısı tutucu özelliklerde detaylar üretilecektir.
*Okulun içinde bulunduğu arazi ve çevre olanaklarıyla etkin bir su yönetimi planlanacak, yağmur suyu depolanması, bina atık suyunun geri dönüştürülerek sulamada kullanılması gibi sistemler düşünülecektir.
*Binanın yapı fiziği, mekanik ve elektrik sistemleri; kolay işletilebilir, işletme giderlerini ve bakım masraflarını minimize eden, enerji geri kazanımına ve yönetimine yönelik pasif ve aktif sistemleri dengeli olarak kullanan ve diğer yapı sistemleri ile bütünleşik bir hibrit sistem olarak ele alınacaktır.
*Okul hayatında ve eğitimde kullanılacak tüm materyaller, mobilyalar, yine aynı anlayışta, doğal, doğada parçalandığında yada üretimi sırasında doğaya zara vermeyecek doya saygılı, kullanımı sırasında da çocuk sağlığını ve güvenliğini esas alan farklı ergonomilere uygun seçilecektir.
*Okulda, atık maddeler olabildiğince geri kazanıma yönelik depolanarak kullanılırken kâğıt, cam ve diğer atıklar da ayrı çöp toplama ünitelerinde toplanacaktır.
*Ayrıca, okul yerleşkesinin imkân tanıdığı ölçüde perma kültürel ilkeler ışığında bir gıda ormanı oluşturulacaktır. Bu gıda ormanı çok çeşitli meyve ağaçlarından ve diğer yenilebilir bitkilerden oluşacaktır. Doğal yöntemlerin uygulandığı gıda ormanı içinde her bir çocuğa en az 1 metrekarelik bir bahçe ayrılarak, her çocuğun kendi sorumluluğunda bir bahçesi olması sağlanacaktır.
Sonuç olarak, Eğitim/ekoloji ve okul ilişkisi doğru ve rasyonel temellerde ele alınmalıdır. Müfredatta yapılacak yenilenme ile birlikte ekoloji alanında yaşanan sorunların nedenlerine inilmelidir. Eğitimde ekosistemleri, doğayı korumak esas alınmalıdır. Mevcut okulların ve yapılacak yeni okulların ekolojik mimariye uyumlu olmasını sağlayacak düzenlemeler yapılmalıdır. Çocukların eğitim yaşamları boyunca ve sonunda doğaya duyarlı aynı zamanda doğa haklarını bilince çıkarmış, bu haklara saygılı yurttaşlar olarak yetişmesinde tüm okul türlerinde uygulanan müfredatın ekoloji temelli olacak şekilde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. 12.02.2015 Alaaddin Dinçer/Eğitimci
