Burada esen rüzgarın uğultusunu hiçbir yerde duyamazsınız. Hala daha bir asır öncesinin savaş çığlıkları yankılanır kulağımızda. Öyle görüntülere sahne oldu ki Gelibolu, yazılan şarkılar, şiirler, hikayeler, çekilen filmler, belgeseller yetmedi buradaki hezeyanı anlatmaya. Çünkü ne olursa olsun, 100 yıl önce burada yaşananlar, bizim hissettiğimizden çok daha fazlasıydı. Adım attığımız her toprak, gördüğümüz her manzara, 100 yıl öncesinde al rengine bürünmüştü oysa. İşte Çanakkale Zaferi'nin 100. yılına özel kahramanlık destanının yazıldığı 14 savaş alanı.
1 – Kilye Koyu
Burası Çanakkale için önemli bir tarihi kıyı. Nedeni ise lojistik açıdan taşıdığı o büyük değer. Sırf bu nedenden dolayı İngiliz gemileri, Kabatepe açıklarından hedef almışlar Kilye Koyu'nu. Uzun bir bombardıman sahnesine tanık olmuş 1915 yılında. Maalesef bu bombardımanlar sonucu Kilye Koyu'nda yer alan antik dönem kalıntıları da büyük ölçüde zarar görmüş.
2 – Dur Yolcu Anıtı
‘Bilmeden gelip bastığın bu toprak, Bir devrin battığı yerdir' diye başlar o tüylerimizi diken diken eden Dur Yolcu şiiri. Mısralarda da dediği gibi, vatan kalbinin attığı yer burası. Değirmen Burnu Tabyası'nın arkasındaki tepenin yamacında yer alıyor Dur Yolcu Anıtı. Boğazdan geçen tüm gemilerden ve Çanakkale'den rahatlıkla görülebiliyor.
3 – Kilitbahir Köyü
‘Denizin Kilidi' anlamına gelen Kilitbahir Köyü'nde, aynı isimli bir kale bulunuyor. Bu kale, bu bölgede görev yapan askerlerin barınma yeri olarak kullanılmış 1915'de. Deniz tarafında yer alan surların büyük bir bölümü ne yazık ki günümüze kadar ulaşamamış.
4 – Soğanlıdere Vadisi
Burası savaş sırasında en güvenli bölge olarak kullanılıyormuş. Bunun nedeni ise bölgenin İtilaf ordusu ateşine kapalı konumda yer almasıymış. Lojistik destek olarak da Soğanlıdere Vadisi adeta bir destek merkeziymiş. Her türlü malzeme ve mühimmat burada depolanırmış. Hatta hastaneler de burada hizmet verirmiş. Cephede yorulan ve zayiatı eksilen birliklerinde dinlenme yeriymiş Soğanlıdere Vadisi.
5 – Melek Hanım Çiftliği
Soğanlıdere Vadisi'nin girişinden yaklaşık bir kilometre içeride, yamacın altında bulunan bir taş bina kalıntısı Melek Hanım Çiftliği. Kara savaşının başladığı 25 Nisan 1915'ten sonra kurulan ilk revir burası. 100 yıl önce Melek Hanım Çiftliği'nde Mehmetçiğin yaraları sarılıyormuş.
6 – Behramlı Köyü
Ecebat'a bağlı köylerden biri olan Behramlı Köyü, ilginç bir mezarlığa ev sahipliği yapıyor. Söz konusu mezarlığın bir bölümü kırmızı renkle işaretlenmiş. Kırmızı renkle işaretlenmiş her bir mezar ise şehitlik anlamını taşıyor.
7 – Morto Koyu
İngilizlerin 25 Nisan 1915 tarihinde çıkartma yaptığı Morto Koyu, Çanakkale tarihi açısından önemli bir olaya tanıklık etmiş. Türk birlikleri, İngiliz zırhlısı Goliath'ı bu koyda batırmış. Bu olay Türk denizcilik tarihi açısından da büyük bir önem taşıyor.
8 – Seddülbahir Köyü
Savaş çığlıklarının en çok yükseldiği bölgelerden biri Seddülbahir Köyü. 25 Nisan 1915 sabahı, saat 06:00'da başlayan İngiliz çıkartması, neredeyse tüm köyü harap etmiş. İtilaf donanmasının bombardımanı köyün tamamını hedef almış ve sonuç olarak aynı gün saat 14:30'da Seddülbahir tamamen İngilizlerin eline geçmiş.
9 – Tekke Koyu
Çanakkale Tekke Koyu, Seddülbahir sahillerine yönelen taarruzun ağırlık merkezini oluşturuyormuş. İki ateş hattında kalan Türk birlikleri, Nisan 1915'de geri çekilmek zorunda kalmışlar. Aynı tarihte koyun tamamını ele geçiren İngilizler, 9 Ocak 1916'da aynı koydan kalan son askerlerini bir sandala bindirerek Gelibolu'dan kaçacaklarını henüz bilmiyorlardı.
10 – İkiz Koyu
Sayıları yetersiz olmasına rağmen bir kahramanlık destanı yazan Türk ordusu, tüm her şeye rağmen İngilizlere ateş açmışlar İkiz Koyu'nda. Büyük bir zayiat verilmesine rağmen, 3'üncü taburun kuşatılması ve Seddülbahir'deki Türk savunmasının çözülmesi engellenmiş. Bu olayın kahramanı Yüzbaşı Yusuf Kenan ise maalesef o günkü muharebede şehit düşmüş.
11 – Anzak Koyu
Arıburnu ile Küçük Arıburnu arasında bulunan Anzak Koyu, 650 metrelik bir sahil şeridi. Burası Anzak askerlerinin ikmal bölgesi olarak kullanılmış. Bunun nedeni ise koyun korunaklı olan yapısından ileri geliyor. 1985 yılında ismi resmen ‘Anzak Koyu' olmuş ve buna karşılık Avustralya hükümeti de Canberra yakınlarında bulunan bir sahile ‘Gallipoli' ismini vermiş.
12 – Arıburnu
Denize uzanan en uç nokta Arıburnu. Anzaklar buraya ‘Kuzey Sahili' demişler. Arıburnu, Anzakların en önemli lojistik merkezi olarak kullanılıyormuş. Malzeme ve mühimmat depoları, sahra hastaneleri ve ihtiyat birlikleri Arıburnu'nda yer alıyormuş.
13 – Düz Tepe
Mustafa Kemal Atatürk'ün bir siperin içerisinde görüldüğü o ünlü fotoğrafın çekildiği yer Düz Tepe. Türk ordusu tam geri çekilecekken, Mustafa Kemal'in ‘cephaneniz yoksa süngünüz var. Süngü tak yere yat' diyerek emir vermesiyle, Conkbayırı yönündeki Anzak ilerleyişi de durmuş oldu. İşte o an Mustafa Kemal'in ünlü sözü yankılandı Düz Tepe'de; ‘Kazandığımız an, bu andır'.
14 – Conkbayırı
Conkbayırı, muharebenin dönüm noktasıdır adeta. Anzak birliklerinin geri çekildiği, bölgedeki kritik araziyi kaybettikleri, Mehmetçiğin kahramanlık destanı yazdığı yerdir Conkbayırı. Bununla birlikte taarruz sırasında bir şarapnel parçasının Mustafa Kemal'in göğsüne isabet ettiği ve cep saatini parçaladığı olay da Conkbayırı'nda yaşanmış.
1 – Kilye Koyu
Burası Çanakkale için önemli bir tarihi kıyı. Nedeni ise lojistik açıdan taşıdığı o büyük değer. Sırf bu nedenden dolayı İngiliz gemileri, Kabatepe açıklarından hedef almışlar Kilye Koyu'nu. Uzun bir bombardıman sahnesine tanık olmuş 1915 yılında. Maalesef bu bombardımanlar sonucu Kilye Koyu'nda yer alan antik dönem kalıntıları da büyük ölçüde zarar görmüş.
2 – Dur Yolcu Anıtı
‘Bilmeden gelip bastığın bu toprak, Bir devrin battığı yerdir' diye başlar o tüylerimizi diken diken eden Dur Yolcu şiiri. Mısralarda da dediği gibi, vatan kalbinin attığı yer burası. Değirmen Burnu Tabyası'nın arkasındaki tepenin yamacında yer alıyor Dur Yolcu Anıtı. Boğazdan geçen tüm gemilerden ve Çanakkale'den rahatlıkla görülebiliyor.
3 – Kilitbahir Köyü
‘Denizin Kilidi' anlamına gelen Kilitbahir Köyü'nde, aynı isimli bir kale bulunuyor. Bu kale, bu bölgede görev yapan askerlerin barınma yeri olarak kullanılmış 1915'de. Deniz tarafında yer alan surların büyük bir bölümü ne yazık ki günümüze kadar ulaşamamış.
4 – Soğanlıdere Vadisi
Burası savaş sırasında en güvenli bölge olarak kullanılıyormuş. Bunun nedeni ise bölgenin İtilaf ordusu ateşine kapalı konumda yer almasıymış. Lojistik destek olarak da Soğanlıdere Vadisi adeta bir destek merkeziymiş. Her türlü malzeme ve mühimmat burada depolanırmış. Hatta hastaneler de burada hizmet verirmiş. Cephede yorulan ve zayiatı eksilen birliklerinde dinlenme yeriymiş Soğanlıdere Vadisi.
5 – Melek Hanım Çiftliği
Soğanlıdere Vadisi'nin girişinden yaklaşık bir kilometre içeride, yamacın altında bulunan bir taş bina kalıntısı Melek Hanım Çiftliği. Kara savaşının başladığı 25 Nisan 1915'ten sonra kurulan ilk revir burası. 100 yıl önce Melek Hanım Çiftliği'nde Mehmetçiğin yaraları sarılıyormuş.
6 – Behramlı Köyü
Ecebat'a bağlı köylerden biri olan Behramlı Köyü, ilginç bir mezarlığa ev sahipliği yapıyor. Söz konusu mezarlığın bir bölümü kırmızı renkle işaretlenmiş. Kırmızı renkle işaretlenmiş her bir mezar ise şehitlik anlamını taşıyor.
7 – Morto Koyu
İngilizlerin 25 Nisan 1915 tarihinde çıkartma yaptığı Morto Koyu, Çanakkale tarihi açısından önemli bir olaya tanıklık etmiş. Türk birlikleri, İngiliz zırhlısı Goliath'ı bu koyda batırmış. Bu olay Türk denizcilik tarihi açısından da büyük bir önem taşıyor.
8 – Seddülbahir Köyü
Savaş çığlıklarının en çok yükseldiği bölgelerden biri Seddülbahir Köyü. 25 Nisan 1915 sabahı, saat 06:00'da başlayan İngiliz çıkartması, neredeyse tüm köyü harap etmiş. İtilaf donanmasının bombardımanı köyün tamamını hedef almış ve sonuç olarak aynı gün saat 14:30'da Seddülbahir tamamen İngilizlerin eline geçmiş.
9 – Tekke Koyu
Çanakkale Tekke Koyu, Seddülbahir sahillerine yönelen taarruzun ağırlık merkezini oluşturuyormuş. İki ateş hattında kalan Türk birlikleri, Nisan 1915'de geri çekilmek zorunda kalmışlar. Aynı tarihte koyun tamamını ele geçiren İngilizler, 9 Ocak 1916'da aynı koydan kalan son askerlerini bir sandala bindirerek Gelibolu'dan kaçacaklarını henüz bilmiyorlardı.
10 – İkiz Koyu
Sayıları yetersiz olmasına rağmen bir kahramanlık destanı yazan Türk ordusu, tüm her şeye rağmen İngilizlere ateş açmışlar İkiz Koyu'nda. Büyük bir zayiat verilmesine rağmen, 3'üncü taburun kuşatılması ve Seddülbahir'deki Türk savunmasının çözülmesi engellenmiş. Bu olayın kahramanı Yüzbaşı Yusuf Kenan ise maalesef o günkü muharebede şehit düşmüş.
11 – Anzak Koyu
Arıburnu ile Küçük Arıburnu arasında bulunan Anzak Koyu, 650 metrelik bir sahil şeridi. Burası Anzak askerlerinin ikmal bölgesi olarak kullanılmış. Bunun nedeni ise koyun korunaklı olan yapısından ileri geliyor. 1985 yılında ismi resmen ‘Anzak Koyu' olmuş ve buna karşılık Avustralya hükümeti de Canberra yakınlarında bulunan bir sahile ‘Gallipoli' ismini vermiş.
12 – Arıburnu
Denize uzanan en uç nokta Arıburnu. Anzaklar buraya ‘Kuzey Sahili' demişler. Arıburnu, Anzakların en önemli lojistik merkezi olarak kullanılıyormuş. Malzeme ve mühimmat depoları, sahra hastaneleri ve ihtiyat birlikleri Arıburnu'nda yer alıyormuş.
13 – Düz Tepe
Mustafa Kemal Atatürk'ün bir siperin içerisinde görüldüğü o ünlü fotoğrafın çekildiği yer Düz Tepe. Türk ordusu tam geri çekilecekken, Mustafa Kemal'in ‘cephaneniz yoksa süngünüz var. Süngü tak yere yat' diyerek emir vermesiyle, Conkbayırı yönündeki Anzak ilerleyişi de durmuş oldu. İşte o an Mustafa Kemal'in ünlü sözü yankılandı Düz Tepe'de; ‘Kazandığımız an, bu andır'.
14 – Conkbayırı
Conkbayırı, muharebenin dönüm noktasıdır adeta. Anzak birliklerinin geri çekildiği, bölgedeki kritik araziyi kaybettikleri, Mehmetçiğin kahramanlık destanı yazdığı yerdir Conkbayırı. Bununla birlikte taarruz sırasında bir şarapnel parçasının Mustafa Kemal'in göğsüne isabet ettiği ve cep saatini parçaladığı olay da Conkbayırı'nda yaşanmış.
