KURTULUŞ SAVAŞI NASIL KAZANILDI?

Zeki Sarıhan

Osmanlı Devleti açısından Birinci Dünya Savaşı Mondros Ateşkes Anlaşması’nın imzalandığı 30 Ekim 1918 tarihinde bitti. Bu tarihi aynı zamanda Türk Kurtuluş Savaşı’nın başlangıç tarihi olarak kabul etmek gerekir. Lozan Görüşmelerinin başladığı 20 Kasım 1922’ye yaklaşık dört yıl kadar süren ve çeşitli aşamalardan gecen bu savaşın kazanılmasında aşağıda sıralanan 13 olgunun etmen olduğu söylenebilir. Bunlardan herhangi biri olmasaydı Türk Kurtuluş Savaşı herhalde kazanılamaz veya çok daha uzun sürerdi.

1. BÜYÜK BİR MİLLET. Türk Kurtuluş Savaşının kazanılmasında en başta gelen olgu, Türklerin tarih boyunca büyük devletler kurmuş olması, bağımsız yaşamaya alışmış olmasıdır. 1918’deki büyük yenilgiye rağmen Türkler bu tarihsel geçmişten ötürü hâlâ büyük bir özgüven taşımaktaydılar. Nitekim İzmir’in işgali nedeniyle yapılan bütün mitinglerde altı yüz yılık bir imparatorluğun yok edilemeyeceğine vurgu yapılmıştır.

2. DEVRİMLER ÇAĞI: Birinci Dünya Savaşında yer yerinden oynamış, emperyalistlerin sömürgelerin varlığı üzerine kurdukları statü bozulmuş, yüzyılın ilk çeyreğinde kendini gösteren bağımsızlık ve sosyalist devrimlerin önü açılmıştır. Türkler bunu biliyor, Savaş sonu dünyasında kendilerinin onurla yer alacaklarını görüyorlardı. Özellikle 1917 Sovyet devrimi Türklere çok elverişi koşullar yaratmıştır.

3. ÖNDER KADRONUN ÇAÇDAŞLIĞI: Direnişi örgütleyen kadrolar, Tanzimat’tan beri Batı kültürüyle yetişmiş kişilerden oluşuyordu. Örgütlenme ve savaşma deneyimleri vardı. Savaşı örgütlerken hurafelere değil, modern anlayışlara ve tekniklere başvurmuşlardır.

4. GERÇEKÇİ PROGAM: Kurtuluş Savaşı kadroları, Birinci Dünya Savaşında İttihat ve Terakki yönetiminin maceracı politikalarından ders çıkararak Turancılık ve İslamcılık gibi akımlara kapılmamışlardır. Yeni açılan milletler dönemi de zaten buna elvermezdi. Türklerin yaşadığı topraklar üzerinde yeni bir vatan elde etme politikası belirleyerek bunu Misakı Milli programı olarak ilan etmişler ve bu programı gerçekleştirmeye çalışmışlardır.

5. MİLLÎ SEFERBERLİK: Kurtuluş Savaşı, işbirlikçiler dışında ülkedeki bütün sınıfların ve onların siyasi örgütlerinin gönüllü seferberliği ile kazanılmıştır. Ülkenin parçalanma ve milletin tutsak edilme projelerine karşı halk, Kuvayı Milliye birlikleri kurarak ve kongreler toplayarak örgütlenmeye ve mücadeleye devlet zoru olmadan, hatta devlete rağmen başlamıştır.

6. DÜŞMAN CEPHEDEKİ ÇATLAKLARDAN YARARLANMA: Türklerle çarpışan galip cephe içinde çıkar çatışmaları, onların bir bütün olarak hareket etmesini engellemiştir. Türk kurmaylar, düşman cephesindeki çatlaklardan yararlanarak onları birbirine karşı kullanmış, Sırası ile İtalya ve Fransa’yı tarafsızlaştırarak hatta İngiltere’ye karşı onları yanına alarak düşmanı teke indirmeye çalışmıştır.

7. DÜŞMANIN DA YORGUN OLMASI: Türkiye’nin karşısındaki güçler de dört yıllık bir savaştan çıktıkları ve hem askerleri hem halkları bu savaşta yorgun düştüğü için savaşı sonuna kadar götürememişler, İngilizler Yunanistan’ı Türkiye üzerine saldırtmakla birlikte savaşın ilerleyen aşamalarında onu yalnız bırakmışlardır.

8. KIRLARAN ŞEHİRLERE: Kurtuluş Savaşı, hükümet merkezinde bir askeri darbe ile kazanılamazdı. Urfa ve Antep’teki şehir savaşları sayılmazsa savaş, kırsal bölgede kurulan üslerden yürütülmüş, kurtarılmış bölgeler adım adım genişletilerek kıyılara yönelinmiş, başkent İstanbul en son siyaseten kurtarılmıştır.

9. HATTI MÜDAFAA DEĞİL SATHI MÜDAFAA: Savaşı yöneten kadrolar, bunun uzun süreli bir savaş olduğunu kavrayarak üstün düşman gücü karşısında geri çekilmeyi bilmişler, kuvvet toplayarak stratejik savunma yapmışlar ve saldırıya hazır oldukları zaman da stratejik saldırı ile askerî zaferi elde etmişlerdir.

10. MİLLİ KAYNAKLARI HAREKETE GEÇİRME: Yoksul ve yenik de düşmüş olsa, bir milletin kaynakları hiçbir zaman tükenmez. Kurtuluş Savaşı maddi ve insan kaynaklarının harekete geçirilmesiyle kazanılmıştır.

11. SİLAH VE DİPLOMASİNİN BİRLİKTE KULLANILMASI: Askerî harekâtla diplomasi birlikte kullanılmıştır. Savaş önderliği, Türkiye’nin isteklerinin kabul edilmesi koşuluyla karşı tarafa defalarca barış çağrısı yapmış, karşı taraftan gelen konferans isteklerine de olumlu yanıt vermiştir. Bunları yaparken savunma hazırlıklarını yapmaktan da geri durmamıştır. Zaferin namlunun ucunda olduğunu unutmamıştır.

12. DEMOKRASİ İLE GÖNÜLLÜ BİRLİK: Kurtuluş Savaşı, ülkede yaşayan Müslüman milliyetleri tek bir millet sayarak ve bunlardan birinin diğerine üstün olmadığını vurgulanarak, 1921 Anayasasına illerin özerk olacağını yazarak bunların emperyalizme karşı gönüllü birliğini sağlayabilmiştir.

13. PROPAGANDA SAVAŞI: İki taraf arasındaki savaşın aynı zamanda bir propaganda savaşı olduğu unutulmamış, Türkiye’nin davasını anlatmak, aynı zamanda içerideki kamuoyunu diri ve birlik halinde tutmak için basın yayın araçları devreye sokulmuştur. İstanbul’dan başka Anadolu’nun her yerinde meydan mitinglerinde ve ibadethanelerdeki vaazlarda halk aydınlatılmış ve heyecana getirilmiştir. (Ayvalık, 28 Ağustos 2017)