Nelere Bağımlıyız, Nasıl Kurtuluruz? Genç Bakış'ta Tartışıldı

 PSİKİYATR PROF.DR NESRIN DİLBAZ ÖĞRENCİLERLE ÇAĞIN VEBASI BONZAİ'DEN İNTERNET BAĞIMLILIĞINA KADAR TÜM BAĞIMLILIKLARI VE NELER YAPILABİLECEĞİNİ KONUŞTU.

İŞTE PROGRAMDAN SATIR BAŞLARI:

Bağımlılık nedir?
 Bağımlılığı 2 tür başlıkta ele almamız gerekiyor.  Biri madde yani dıştan kullandığımız kimyasal ile ilgili.
 Bir diğeri davranış bağımlılığı. Örneğin Facebook, akıllı telefon, internet bağımlılığı. Bunlar davranış bağımlılığı, kumar davranış bağımlılığı. Ya da yeme bağımlılığı. Beslenmesi gerektiğinden daha fazla yeme ihtiyacı duyma.

Bağımlılık kronik bir hastalık. Aynı şeker hastalığı gibi kontrol ediliyor ama ortadan kalkmıyor. Örneğin bir sigara bağımlısının günde bir sigarayla idare etmesi mümkün değil, alkol bağımlısı içinde aynı şey geçerli. Beyin etkilenmiş oluyor, beynin alerjisi oluyor. Beynin alkole alerjisi var alkolik beyin dediğimiz bu hiç alkol almaması hedefleniyor. AMATEM var özel klinikler var en büyük korkuları ben kayda geçer miyim korkusu. Sonuçta bu kayda hiç kimse erişemez.

 Madde bağımlılığı yaşamımızı sürdürmek için gerekli olmayan bir şey. Alkol mesela bizim yaşamımız için gerekli mi hayır ama bunun bir kullanım bozukluğundan söz etmek gerekiyor ki onunla birlikte başlıyor. Sadece bağımlılık dediğimizde en uç noktadan söz etmiş oluyoruz. Ama kullanım bozukluğu ile birlikte tanımladığımızda kullanmamamız gerektiği şeyleri kullanmak ya da nasıl kullandığımızı bilmeyip sınırlayamamaktan kaynaklanıyor.

Neden 18 yaşında ehliyet veriliyor. Çünkü 18 yaşında bizim ön beyin dediğimiz kısım hemen hemen tamamlanıyor. Öncelikle görevimiz ön beyni gelişene kadar yani kendini kontrol edebilecek duruma gelene kadar biz çocuklarımızı korumak gerekiyor.

Bağımlılıklardan Nasıl Vazgeçilir?
Bizi diğer canlılardan farlı kılan şey sosyalleşebilmemiz. Birisi için bir şey yaptığımız zaman insan olarak biz değerli oluyoruz. İnsanı diğer canlılardan en önemli kılan şey bırakmak istemesi. Akran akrana ilişki, akran akrana eğitim, yardım çok daha önemli.
Beynimizin bir yarısı sigarayı bırakmamız gerektiğini biliyor, eminim sigarayı içen arkadaşımız sigaranın zararlı olduğunu biliyor. Sigarayı bırakması gerektiğini biliyor. Beynimizin öbür yarısı Allah kahretsin buda çok güzel bir şey diyor. Kahve ile ne iyi gider, yemekten sonra ne iyi gider. İşte burada o iki dengenin içinde hiçbir şey yapamasa bence bir sayfayı ikiye bölsünler. Bir tarafa neden bırakmaları gerektiğini bir tarafa ise neden hala kullandıklarını yazsınlar. Sonuçta görecekler ki bırakmaları için gerekli bırakmaları için gerekli nedenler bırakamamaları için gerekenin çok daha önünde.
Gençlere zararlıdır tehlikelidir demek yerine bağımlılıktan kurtulmanın yolu  “bağımsızlığını ilan et diyoruz” çünkü gençlerin istediği  şey özgür olmak.
Bağımlılık dediğiniz zaman herkes kaçıyor çünkü bir etiketlenme var.

Gençler neden uyuşturucu kullanıyor?
Merak ile başlıyor. Aslında bu kadar program yapılıyor, zararları konuşuluyor hala neyi merak ediyor.Maddenin kafasını merak ediyorlar. Hızlı mutlu olma hızlı bir şeylere ulaşabilme emek vermeden, çaba sarf etmeden bir haz noktasına ulaşmak ile ilgili aslında.
Arkadaşlardan dolayı kullanıyorlar. Ailenin farkındalığının aslında özgür çocuk yetiştirememek ile ilgili. Yani biz buna hayır demeyen çocuklar diyoruz. O, arkadaş baskısı dediğimiz buradan kaynaklanıyor. Grubun dışlanması durumunda genç bunun yanlış olduğunu bildiği halde evet diyor. Hayır diyemiyor. Bizim bakacağımız noktalardan kontrolü elinde olan bireyler yetiştirmemiz gerekiyor.

Ebeveynler Ne Yapmalı?
Onları dinleyen ebeveynlere ihtiyacımız var. Yoksa polis hafiyesi gibi, her dakika peşinde olan, çantasını karıştıran, ot mu, buldum çöp mü buldum gibi peşinde koşacaksa zaten onun bir anlamı olmuyor. Çocuk onlardan kopuyor.
Özgüvenli çocuklar yetiştirmemiz gerekiyor. Çocuğun kendi kendini kontrol etmesi gerekiyor. Anne ve babanın kontrol etmesi gerekmiyor.
Öğretmenlerin öğrenciler üzerine otorite kurabilmek ile ilgili sıkıntıları var. İki nedenden dolayı. Bir,  okul idaresinin öğretmendeki bu hakkı, yetkiyi elinden aldı. İki ebeveynler öğretmene bu hakkı vermiyorlar.  Evin reisleri çocuklar. Öğretmenlerin daha donanımlı, daha yetkilenmesi gerekiyor. İlkokul 5’e kadar öğrenciler öğretmenlerine tapar. Ondan sonra ergenlik ile otoriteye karşı çıkmaya başlar. İlk otorite nedir? Öğretmen . Sonra anne ve baba, sonra da devlettir. 10-12 yaşına kadar öğretmenin her verdiğini almaya açıktır çocuk, yeter ki ebeveyni desteklesin.
Çocuklarımıza çiğnenmeden lokmanın yutulmayacağı, emek verilmeden, çalışılmadan hiçbir şeye ulaşılamayacağı, başkaları için bir şey yaptığımızdaki mutluluğun her şeyin üstünde olduğuna dair kavramlar öğretmemiz gerekiyor.

İnternet bağımlılığı
Özellikle bağımlılığı olanlarda biz o davranışı kontrol edebilmeleri için dış bir uyaran vermek zorunda kalıyoruz. Çünkü o uyaranı kendi yapamıyor. Saat kuruyor, 1 saat sonra saat çalıyor, yani diyor ki bir saatin bitti. Ama hadi bir 5 dakika daha, hadi bir 5 dakika daha derken böylelikle bağımlı oluyor.
8 saat boyunca bilgisayarın ve internetin başında çalışanlar var, buradaki problem internetin başında olmak değil burada problem onu kullanmamayı bilmemek ile ilgili, yani sınırlayamamak ile ilgili. İşte kullanım bozukluğu isim olarak bu yüzden gerekiyor.

İnternette Oyun Bağımlılığı
Beyinde ödül mekanizması ile çalışan şeyler ve internet aracılığı ile çok ciddi anlamda bir kumara yönelme var. Önceden tombala vardı. Şimdi çocuklar oyun olarak internetteki oyunları takip ediyorlar. Oyunlarda adam öldürme var. Öldürdükleri adamdan dolayı ödül alıyorlar. Oyunlar aynı reklamlar gibi. Gençlerin neyi merak ettikleri, zevk alacağı, heyecan duyacağı oyunlar yapılıyor. Bilgisayarın başında oynayacağına, sokağa çıkıp oynanmalı. Ama hangi sokak.

İnternet Sosyalleştiriyor mu, yoksa Asosyal mi yapıyor?
İnternet aslında yüz yüze sosyalleşemeyen insanların sosyalleştiriyor gibi görünüyor. Ama yüz yüze geldiğinizde cesaret edemediğiniz birçok şeyi orada söyler hale geliyorsunuz. Bambaşka biri gibi gösteriyorsunuz kendinizi. Sosyalleşmenin anlamı sosyalizasyondan geliyor. Karşılıklı iletişim kurabilmek ile ilgili.
İnternette 'like' kısmı çok önemli. Beğenilmek ve takip edilmek ile ilgili. Meşhur olmak tanınmak, yani güçlü olmak, başkaları tarafından güçlü hissedilmek çok önemli. Bence o beğeninin altında buna benzer bir şey yatıyor. Çünkü herkes birbirine onu soruyor. Ne kadar takipçin var senin ne kadar kişi takip ediyor seni, ne kadar meşhursun, ne kadar etrafın sana bakıyor.

İnternetten Sonra Okuma Alışkanlığımız Azaldı mı?
İnternette çok hızlı değişen bir dünya var. Dört saat boyunca bir romanı okumanız var. Dört saat boyunca en az yirmi roman kadar bir bilgiye girmeniz var. Aslında bir hız var. Bizim ülke olarak okuma anlamında 400 yıl kaybımız var. Matbaanın bu ülkeye 1800’lü yıllarda gelmesi ile ilgili. Biz o 400 yılı yerine koymamız mümkün değil.

Televizyon İzlemek Bağımlılık mı?
Televizyon izlemek bir bağımlılıktır. Yaptığımız araştırmalara göre Türkiye’de ortalama bir insanın günde dört ila altı saat televizyon başında vakit geçirdiğini söylüyor.
Bir dönem BBG’ler vardı. İnsanları bir evin içine koyuyorlar. Ne yapıyorlar, kavga mı ediyorlar? Ne kadar merak uyandıran bir şey. Ne kadar kavga ederlerse o kadar reyting artıyor. Bu işte insanın doğasında olan bir zafiyet. Biz komşumuzda ne olduğunu merak ediyoruz değil mi? Bir tık ses duyduğumuzda kavga mı ettiler acaba? Bu içimizden gelen bir şey bunu bir televizyon programı haline getiriliyor. Herkes başında bekliyor. İşte programlar böyle düzenleniyor. İnsanlar maalesef ekran başına kilitliyorlar

Bonzai Nedir? Nasıl önlenir?
Bonzai dediğimiz aslında sentetik esrar . Ciddi kanser ağrıları için geliştirilmiş ilaç olarak başlanmış ama daha sonra bağımlılık yapıcı özelliği yan etkileri ortaya çıkınca bunlar ilaç olmaktan vazgeçilmiş. Sonrada piyasaya sürülmüş.
Bonzai’nin 20 farklı çeşidi var. bunun alıcısı olduktan sonra hep farklı şeyler üretilecek.
Bizim buradaki hedefimiz çocuklarımızın gençlerimizin spor yapabileceği, arkadaşlarıyla beraber olabileceği bir sistem sunmak.
Herkes bonzai’nin ne olduğunu ve zararını biliyor. Bu konuda hiçbir şüphe yok, bunu bilmelerine rağmen ne için hale sıfırdan yeni başlayan insanlarla karşı karşıya geliyoruz. Bana bir şey olmaz düşüncesiyle başlıyorlar.
Devlet bu anlamda önlemlerini almalı, yerel yönetimler devreye girmeli.  Bundan 10 yıl önce en çok uçucuları konuşuyorduk, tinerci çocukları, bali’yi konuşuyorduk. Bakın şimdi bunları konuşmuyoruz çok uzun süredir bali ya da tiner bağımlısının tedaviye geldiğini artık görmüyorum. Yaşlar 10  - 11’e kadar düştü. Uçucu kullanan grup başka bir şey kullanıyor şimdi. Çok ciddi bir karapara var.  Yılda 250 milyardan bahsediliyor. Uyuşturucuda 25 milyar dolarda  baktığımızda insan ticaretinde  2. Sırayla 1. Sıra arasındaki farka bakın.