İstanbul binlerce okul, onlarca üniversite ve milyonlarca öğrencinin yaşadığı bir büyük kent. Bir yanda,milyonlarca yoksulun derme çatma gecekondu özelliğinde evlerde her türlüadaletsizliğin ve eşitsizliklerin içinde yaşam savaşı vererek ayakta kalmaçabası içinde olduğu büyük bir coğrafya. Bir yanda ise, yüksekliği bakanları veyapanları bile şaşırtan, sayı saymayı bilenlerin katlarını saymakta zorlandığı kulelerin,AVM’lerin ve her türlü zenginliğin içinde lüks yaşamın sürdüğü bir İstanbul. Heryıl yüz binlerce insanın Anadolu’dan ve başka ülkelerden akın ettiği etnik veinançsal kimliklerin harmanlandığı bir devasa kültürel zenginlik. Kent yaşamınauyum sorunu, öğrenilmiş çaresizlikle bir yerlere tutunma, tutunduğu yerlerdenbeslenmeye çalışma uğraşına kendini kaptırmış gelecek umudunu kaybetmek üzereolan milyonlar.
İşteböyle bir kentin eğitimine şimdi yeniden bakma zamanı olduğuna inanıyoruz. Okulve dersliklerin yetmediği, okul yapmak için yer bulunamayan bu nedenlekalabalık sınıflarda ikili eğitime mecbur tutulan mağdur öğrencilerine şimdibakmak ve görmek zamanı. Deprem kaygısına dönük olarak okulların yenilenmeye,bakım ve onarıma alındığı öğrencilerin; kahvaltısını yapıp yapmadığına bakılmadan servislerletaşınmak için sabahın altısında yollara dökülüp uykusunu okul yolunda veservislerde tamamlayan, akşamın dokuzunda evlerine ulaşmaya çalışan tam birkarmaşanın içinde çırpınan bu kentin öğrencilerine ve okullarına şimdi değilsene zaman bakacağız? Sorusuna, evet hemen şimdi bakmalıyız ve gerçeklere saydamdokunuşlarla kamuoyunu aydınlatmaya devam etmeliyiz diye düşünüyorum.
Eğipbükmeden, kimsenin hakkını yemeden ve son yıllarda yapılanları küçümsemedenyine de bakmak ve özel önem vermek gerekir İstanbul’un eğitim sayılarına.Maksadım sayıları konuşturarak, sıranın ve tuvaletin lavabolarının boyunuölçerek birilerine, bir yerlere fatura kesmek değil bilesiniz. Son dört yıllıkgelişmeleri, yapılanları, yapılması gerekenleri, sorunları bir kez dahaanımsatmaktır tüm çabamız. Bugüne kadar çokça söylediklerimizin tekrarı gibi anlaşılacakolsa da söyleyeceğiz unutulmaması adına. Sesimizin duyulması, bir yerlereulaşması ve ulaşıp duyuldukça çözümlerin bulunmasıdır bütün derdimiz. Bir başkahesap içinde olmadığımızın, kaygılarımızın çocuklarımızın okul ortamlarında eşit,nitelikli ve bilimsel eğitim almaları için olduğunun özellikle bilinmesiniistiyoruz.
Aşağıda tabloçalışması yapılan sayısal veriler İstanbul Mem2in 2011-12 eğitim öğretim yılınıkapsayan bulguları içermektedir. Bu bulgulara ilaveten 444’lük eğitim sisteminegeçilmesi ile birlikte sayıların değiştiğini ve yeni gereksinimler ortayaçıktığını söylemek olanaklıdır. Son 4 yılda yaşanan gelişmeleri ve 444’lüksistem değişikliği ile 1aylık uygulamanın ardından ortaya çıkan durumubaşlıklar halinde özetleyecek olursak,
-Her yıl yapılan kayıtlara ek olarak bu yıl124 bin öğrenci ilkokula, yaklaşık 25 bin öğrenci liseye kayıt yaptırmıştır.
-Hesapta olmayanbu yeni ek kayıtlar ilkokul ve liselerde ilave derslik ihtiyacının doğmasınaneden olmuştur. Her ne kadar idareci odaları ve diğer eklentiler sınıfadönüştürülmüş olsa da var olan derslik ihtiyacına ek olarak yaklaşık 4000 yeniderslik daha yapmak gerekecektir.
-İmam hatip liselerine dönüştürülen düzliselerin öğrencilerinin düz ve meslek liselerine aktarılmasının ardından buliselerin 9.Sınıflarında aşırı obez sınıflar oluşmuştur.
-444’lüksistemin ardından merkezi iktidarın, yerel yönetimlerin ve bürokrasininokulların tamamına aynı sevecenlikle ve içtenlikle davranmadıklarına yönelikoluşmuş algıları değiştirecek tutumlar içine girmeleri beklentisi oldukçayüksektir. Bu beklentileri boşa çıkarmayacak adımlar mutlaka atılmalıdır.
-İmam hatip ortaokul ve liselerinedönüştürülen okullarda sınıf mevcutları 18-30 öğrenciden oluşmaktadır. Buokullarda bir öğretmene ortalama 15-20 öğrenci düşmektedir.
-Birinci sınıflara yer açmak adına diğersınıfların birleştirilmesinin ardından birleşen sınıfların sayılarında aşırıdenecek kalabalıklaşmalar yaşanmıştır.
-Busonuçlardan sonra geçmişte tam gün eğitim yapan onlarca okul ikili eğitimedönmek zorunda kalmıştır,
-Seçmeli ders uygulamasının getirdiği ilaveöğretmen açıklarını kapatabilmek için hiç bir pedagojik ve alan bilgisi eğitimialmayan“yüksek okul mezunu olan resmi görevlilere “ücret karşılığı dersverdirilmektedir.
-Okulöncesieğitimde,48-66 aylık aralığında yer alan çocukların okullaşma oranı 60-72aylıkların geçmişte yakalanan okullaşma oranının gerisinde kalmıştır.
-Yaklaşık 7000 öğretmen okullarda idarecipozisyonunda görev yapmaktadır. Öğretmen gereksinimi belirlenirken bu sayınındahesaba dahil edilmesi gerekmektedir.
-Okullarınaçılmasının üzerinden 1 aydan fazla bir zaman geçmiş olmasına rağmen ortaokullarbaşta olmak üzere diğer tüm okullardaki “nakil trafiği” hız kesmeden sürmektedir.Ne zaman biteceğinin belirsizliği idareci ve öğretmenleri kara karadüşündürmektedir.
- Okul ve derslik yapımının yavaşlamasınaetki eden faktörlerin başında, özel kesimin “bağışlar” yoluyla yaptığı okul vedersliklerin son yıllarda azalmış olması ve kaynakların okul binalarının depremyenilenmeleri için ayrılmasını gösterebiliriz.
-Öğretmendağılımında da bulunmaktadır. Özellikle son yapılan alan değişiklikleri budengesizlikleri daha karmaşık hale getirmiştir. Norm fazlası öğretmenlerieritmek adına çok planlamadan yapılan bu geçiş düzenlemesi ileride yeni sıkıntıve mağduriyetlerin yaşanmasına neden olacaktır.
-Tablolar bize, özellikle bazı bölgeleraçısından sitemin “sos” vermekte olduğunu düşündürtmekte, gerekli kamusalkayaklar ayrılarak okul kampusları,,kent enstitüleri (Çoklu okul birlikleri)projesini yeniden ve ivedilikle gündeme almamız gerekmektedir.
-Son 4 Yılda, özel öğretim kurumlarınınokul sayısında %66,öğrenci sayısında %30,öğretmen sayısında ise %23 artışolmuştur. Bir dersliğe 14 öğrenci düşmektedir.
İstanbul’un Örgün Resmi Okulöncesi, İlköğretim ve Ortaöğretim Okullarındaki4 Yıllık Toplam Sayısal Değişimleri Gösterir Tablo -1-
Yıllar
Okul Sayısı
Derslik Sayısı
Şube Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
Bir Dersliğe Düşen Öğrenci Sayısı
Şube Başına Düşen Öğrenci
Sayısı
2008-09
1939
46500
63000
2227000
71200
52
35
2011-12
2107
47787
78000
2355000
83242
49
31
Fark
168
1287
15000
128000
12042
3
4
2011-12 Mevcut Durum ve 30 Öğrencili Sınıflar Tam Gün Eğitim İçinGerekli Olan Derslik, Öğretmen Sayılarını ve İhtiyaçları Gösterir Tablo -2-
Kurum Adı
Kurum Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğretmen Sayısı
Derslik Sayısı
Şube Sayısı
Derslik İhtiyacı
Öğretmen İhtiyacı
Okulöncesi
1440
92500
4085
3050
4670
1575
540
İlköğretim
1437
1.648000
47071
34000
53000
21000
14500
Ortaöğretim
585
615000
25600
13500
20000
7000
8000
En Çok Öğrencisi Bulunan Kalabalık Sınıflı 10 İlçede İlköğretim veOrtaöğretimde
Mevcut Durumu ve Derslik İhtiyacını Gösterir Tablo -3-
İlçe Adı
Kuru Sayıs
Dersl Sayıs
Şube Sayısı
Öğrenci Sayısı
Öğret Sayısı
Bir Dersliğe Düşen Öğrenci Sayısı İlköğ/Lise
Bir Şubeye Düşen Öğrenci Sayısı İlköğ/Li
Sınıf Öğrenci Sayısı 30 Olması İçin Gereken Derslik İlköğ+Lise
Bağcılar
90
2121
4179
144600
3832
70-51
35-35
2700
B.evler
67
1725
3238
90417
3518
58-60
31-31
1414
Esenler
34
978
2040
79000
1027
81-78
38-44
1622
Esenyurt
40
1440
2284
91635
2329
64-63
41-38
1261
K.Çekmece
94
2488
3850
126900
4334
52-49
33-32
1742
Pendik
84
2318
3665
109427
4178
47-47
30-30
1348
Sultanbeyli
38
976
2006
65200
1700
71-53
37-32
1200
Sultangazi
40
1156
2414
88200
2092
77-73
36-40
1774
Ümraniye
68
1819
2964
102300
3713
57-56
34-38
1589
G.Osmanpaş
50
1206
2288
81400
2260
71-58
36-34
1504
Toplam 605 1622728928 979079 28983 65-59 35-35 16194
Not, Tablolar oluşturulurken İstanbul MEM’in 2011-12 istatistiklerindenkaynak olarak yararlanılmıştır.
Tabloların yorumu,Son dört yılda bir dersliğe ve şubeye düşen öğrenci sayısında azalma olmakla birlikteartan öğrenci sayısı ihtiyaçlara ilişkin bulguların aynı düzeylerde kalmasınayol açmıştır. Yılda ortalama 40 okul 320 yeni derslik yapılmış görünüyor. Okulve derslik yapımında bir yavaşlamanın olduğunu artan şube sayısından anlamaktayız.Son dört yılda öğretmen sayısında %17 artış olmuştur. Ancak pek çok ilçedehemen her branştan öğretmene ihtiyaç olduğunu özellikle belirtmek istiyorum.Okulöncesinde 1440 olarak ifade edilen kurumun 85 tanesi bağımsız okulöncesikurumdur. 1355 tane kurum ise mevcut okulların bünyesinde yer alan sınıf veşube sayısını kapsamaktadır.32.500 derslik 25 derslikli 1300 okul demektir.25Derslikli ve tam teşekküllü bir okulun maliyeti arsa payı içinde olmak üzereyaklaşık 6 milyon TL’dir. Toplamda 850 milyon TL’lik bir bütçe ile İstanbul’unokullarının tamamı 30 öğrencili olabilir, aynı zamanda tekli eğitime degeçebilirler.
Tablo 3’ünyorumu. Bu tablo İstanbul’un coğrafi ve beşeri olarak en büyük ilçelerini kapsamaktadır.Genel olarak söylenebilecek en önemli değerlendirme, yukarıda sıralananilçelerin okullarında bulunan derslikler aşırı denebilecek sayıda kalabalıktır.Söz konusu ilçelerde her 10 öğrenciden 6-7 tanesinin dersliklerde bulunmasıgereken öğrenci sayılarına ilişkin belirlenen evrensel standartların çoküzerinde olan mevcutlarla sınıflarda eğitim yapmaktadırlar. Bu ilçelerin yanında,Kartal, Fatih, Üsküdar, Güngören, Zeytinburnu, Başakşehir, Batrampaşa veKâğıthane ilçelerinde de sınıfların standartların üzerinde olduğunu ifade edebiliriz. İstanbul ile ilgili geliştirilen “çılgınprojeler” kapsamına okulların alınmasının her şeyden daha elzem olduğunu belirtmeliyim.
Özetlersek, İstanbul’un eğitimsorunlarının çözülmesi Türkiye’nin eğitimde önemli sıçramalar yapmasına,ilerlemeler kaydetmesine katkı sağlayacaktır. Bu katkının gerçekleşebilmesiiçin İstanbul’a ilişkin “İstanbulEğitimini Kurtarma Planı”nı hazırlayarak hemen uygulamaya koymakgerekmektedir. Gecikmeli her saat İstanbul’un aynı zamanda Türkiye’ninkaybetmesi demektir.
Alaaddin Dinçer / EĞİTİMCİ
