Tartışmaların temeli ise eğitim ile ilgili toplumsal beklentilerin karşılanmamasından kaynaklanmaktadır. Eğitim ile ilgili memnuniyetsizlik arttıkça; görevi devralan yeni Milli Eğitim Bakanları da memnuniyetsizliği gidermek için eğitim sisteminde yeni birtakım değişim ve dönüşüm çabaları içerisine girmektedirler. Eğitim sisteminin özelliği nedeniyle hemen hemen tüm Milli Eğitim Bakanları; yaptıkları değişim ve dönüşümün sonuçlarını göremeden görevden ayrılmışlardır. Milli Eğitim Bakanlığında değişim ve dönüşüm yapılırken yapılan en önemli stratejik hata; değişim ve dönüşümü yaparken eski sistemi iyileştirmek, eksiklerini gidermek yolunu seçmemeleridir. Eğitimdeki bu değişim ve dönüşüm yaklaşımı; her sorunun kaynağının sistemden kaynaklandığı algısı nedeniyle, eğitim sisteminde kronik sistem hastalığına neden olmaktadır. Bu yazıda; eğitim sistemi içerisinde sorunların çözümü için önemli bir araç olarak görülen proje ve inovasyon yaklaşımına değinmek istiyorum.
Eğitim sistemimizde 2000’li yıllardan sonra, proje çalışmalarına ve proje tabanlı sorun çözme yaklaşımına ağırlık verilmiştir. Merkez teşkilat başta olmak üzere; eğitim sisteminin birçok alanında proje çalışmaları başlatılmıştır. Peki, proje nedir? Projelerle her sorunu çözmek mümkün mü? Etkili projeler oluşturmak için nelere dikkat etmek gerekir? Proje, belirli bir sorunu çözmek ya da bir amacı gerçekleştirmek için, kişi ya da gruplarca belirlenmiş süre içerisinde yapılan çalışmaları ifade eden kavramdır. Kelime olarak anlamı tasarıdır. Proje, disiplinler arası bir çalışmadır. Ülkemizin 1 Nisan 2004 tarihinde Avrupa Birliği(AB) Komisyonun eğitim ve gençlik alanında yürüttüğü çeşitli programlarına tam katılma hakkı elde etmiş olmasıyla birlikte Devlet Planlama Müsteşarlığı bünyesinde Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı(Ulusal Ajans) kurulmuştur. Ulusal Ajansın kurulmasının akabinde birçok kurumda olduğu gibi Milli Eğitim Bakanlığı bünyesindeki eğitim kurumlarında da proje eğitimleri verildi. Hibe projelerine ülkemizden de birçok kurum katıldı. Eğitim sistemimizde bu tür projeler; farklı kültürleri ve eğitim sistemlerinin uygulamalarının incelenmesi açısından önemli katkı sağlamaktadır. Ancak eğitim sistemimizde son yıllarda AB Hibe Projeleri dışında birçok alanda da proje çalışmaları yürütüldü. Milli Eğitim Bakanlığı Stratejik Geliştirme Dairesi Başkanlığına bağlı, İl Milli Eğitim Müdürlüklerinde de Stratejik Geliştirme Birimleri kapsamında; AR-GE Birimleri kurulmuştur. Bu kapsamda AR-GE Yönergesi yayımlanmıştır. AR-GE Birimlerinde proje çalışmaları yapılmaktadır. Proje çalışmaları o kadar ivme kazandı ki; proje sayıları yüksek olan İl Milli Eğitim Müdürlükleri, eğitimde projeleriyle fark attıklarını iddia etmektedirler. Eğitim kurumları, projeleriyle yarışır duruma geldiler. Ancak projelerin etkililiği ve amacına hizmet konusunda üzülerek belirtmem gerekir ki, aynı şeyi söylemek mümkün değil. Küçük versiyon farklarıyla birbirine benzer çok sayıda projeler yapıldı. Bazı projeler; merkezi olarak aynı anda birçok kurumda uygulamaya konuldu. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından taşra teşkilatlarına; kurumların proje uygulamaları başlatmaları için resmi yazılar gönderildi. Kurumlar; yazılı emirler gereğince proje uygulamalarına başlamış oldular. Birçok kurum, projelerde görevli bulamadığı durumlarda resen görevlendirmeler yaptı. Projelerin etkiliği ve amacına ulaşıp ulaşmadıkları yeterince sorgulanmadan; mükemmel proje raporları yazıldı. Benzer uygulamaları; eğitimde toplam kalite uygulamalarında da görmüştük. Eğitim sistemlerinde merkezi projeler yerine; eğitim kurumlarının kendi iç dinamiklerini kullanarak proje tabanlı bir yaklaşımla sorun çözmeleri konusunda desteklenmeleri daha anlamlı ve amacına uygun olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı’nın kamuoyu ile paylaştığı yeni lise modelinde eğitim öğretim etkinliklerinde tasarım atölyelerinden bahsedilmektedir. Eğitim de inovasyon uygulamalarına ağırlık verileceği önemlidir. Ancak proje uygulamalarında ki gibi inovasyonu, birçok sorunun sihirli çözüm aracı olarak görmek; eğitim sistemimizde daha önce yapılan benzer uygulamalardaki hatalara sürükler. İnovasyon bir buluş olarak algılanmamalıdır. İnovasyon, farklı, değişik ve yeni fikirler geliştirmek ve bu fikirleri uygulamaktır. Eğitim sisteminde inovasyon; sorunların çözümüne ilişkin farklı yaklaşımlar geliştirmek, eğitim öğretimde dersleri daha ilgi çekici, motivasyon arttırıcı, uygulamaya dönük bir anlayışın geliştirilmesi amacıyla kullanılabilir. İnovasyon sürecinin başarılı olması için bireylerde ve toplumda değişim, dönüşüm, yenilik ve girişimci bir ruha sahip kültürel yapının olması ve eğitim sisteminin de bu kültürel yapıyı desteklemesi gerekmektedir. Eğitim sistemimizde sorgulanması gereken temel sorun; eğitim sistemimizin değişim ve dönüşümde, değişim ve dönüşümü takip eden mi, değişim ve dönüşümü yöneten mi? olması sorunudur. Eğitim sistemimiz; dışarıdan ithal kuram ve modellerlerle mi başarıya ulaşır, sosyal, kültürel ve ekonomik koşullarımız çerçevesinde kendi değişim ve dönüşüm stratejilerini geliştirerek mi? başarıya ulaşır. Bu nedenle; farklı eğitim sistemlerinin değişim ve dönüşümlerini takip edip uygulamak yerine; eğitim sistemimizde çağın ihtiyaçlarına cevap verebilecek, sosyal ve kültürel yapımıza göre şekillenmiş değişim ve dönüşümünü yönetmek ve gerçekleştirmek, daha kalıcı ve etkili olacaktır.
