Eğitim sistemimizde kalite arayışlarıyla ilgili çalışmalar geçmişte Toplam Kalite Yönetimi deneyimleriyle yürütülmüş ancak, sonuçları beklentileri karşılayamamıştır. Peki, eğitimde uluslararası standartlarda kalite anlayışını yerleştirmek için nasıl bir yol haritası takip edilmelidir?
Milli Eğitim Bakanlığının eğitimde kalite güvence sisteminin yerleştirilmesiyle ilgili çalışmaları anlamlı ve önemlidir. Ancak, sadece merkez teşkilatındaki destek hizmetlerinin ya da bazı birimlerin özverili çabalarıyla yürütülen kalite güvence sistemi çalışmalarıyla, eğitimde özlenen ve beklenen uluslararası standartlarda kalite anlayışını gerçekleştirmesi zor görünmektedir. Daha önceki yazılarımda da ifade ettiğim gibi eğitimde kalite anlayışı ve kalite kültürünün yerleşebilmesi için, tüm eğitim paydaşlarında bir zihniyet değişikliği gerektirir.
Milli Eğitim Bakanlığı 2023 Vizyon Belgesi ve On Birinci Kalkınma Planında belirtilen kalite güvence sisteminin kurulması ve eğitimde kalite kültürü anlayışının yerleşmesi için öncelikle; Milli Eğitim Bakanlığı ve tüm taşra teşkilatları başta olmak üzere, liyakati ve kariyer sistemini esas alan, yönetsel bir zihniyet değişikliği şart! Kalite anlayışı, sadece üst birimlerin ya da alt birimlerin yapacağı dokümantasyon temeline dayalı bir çalışma değildir. Kalite güvence sisteminin temeli; takım çalışması, katılımcılık ve liderlik anlayışına dayanır. Kalite güvence sisteminde tüm paydaşların memnuniyeti esas alınır. Kalite güvence sistemlerinde liyakat esastır. Kalite güvence sisteminde tüm birimlerin görev tanımları ve görev tanımlarını gerektirecek kariyer ve liyakat esasları kıstasları açık olarak belirlenir. Peki, eğitim sistemimizde, yukarıda sıraladığım kalite güvence sistemi ile ilgili temel esaslarının kaçını gerçekleştirebilecek durumdayız? Ülkemizde eğitimde uluslararası standartlarda beklentileri karşılayacak kalite anlayışı ve kalite kültürünü geliştirmek için, bu sorunun cevabını, eğitim adına karar vericilerin tarafsız bir şekilde değerlendirmesinde yarar vardır.
Eğitimde uygulanan kalite güvence sistemlerinin en önemli maddesi, “ liderlik ve taahhüt” dür. Kalite güvence sistemindeki liderlik ve taahhüt maddesiyle şunlar ifade edilmek istenmektedir: Kalite güvence sistemi kurulurken yönetici lider olarak, kalite yönetim sistemini benimsemiş mi? Kalite güvence sisteminin hayata geçirilmesinde istekli mi? Kalite güvence sisteminin etkili şekilde yürütülmesi için çalışanlarına ve kurumuna liderlik yapmakta mıdır? İSO kalite güvence sisteminin 9001 serisi ve İSO 21001:2018 standartlarında “liderlik” standartların önemli maddesidir.
Peki, eğitim sistemimizde merkez ve taşra birimlerinde görevli yöneticiler liderlik becerileri konusunda ne kadar başarılıdırlar? Eğitim sistemimizde merkez ve taşra teşkilatlarında yürütülmekte olan kalite uygulamalarına incelendiğinde, kurum yöneticilerinin liderlik becerilerinin sorgulanması gerektiği görülmektedir. Bilimsel araştırmalar göstermektedir ki, liyakat esaslarına göre yönetici olanların liderlik becerilerinin daha iyi olduğu, kaliteyi daha çok önemsediklerini göstermektedir. Eğitimde kalite güvence sisteminin yerleştirilmesi için, Milli Eğitim Bakanlığının merkezi ve taşra teşkilatları başta olmak üzere, tüm yönetim kademeleri ve birimlerinde liyakat esaslarına dayalı bir sistem geliştirilmelidir.
Eğitimde kalite güvence sistemini doğru anlamamız ve doğru algılamamız şart. Geçmişte toplam kalite yönetimi sistemini hayata geçirirken de benzer hatalar yapıldı. Toplam kalite yönetimi sistemini sadece doğru yapılmış dokümantasyon sistemi olarak anladık ya da algıladık. Toplam kalite yönetimi anlayışını hayata geçirmek yerine, dokümantasyonu hazırlayarak kalite anlayışına geçtiğimizi düşündük. Kalite kültürü oluşturulmadan, kalite anlayışı benimsenmeden, toplam kalite yönetimi sistemi hayata geçirilemiyor. Benzer hataları kalite güvence sisteminde de yaşamamak için, kalite güvence sistemini doğru anlamalı ve algılamalıyız. Kalite güvence sistemi, benimsenmeden, kalite güvence sistemini kendimiz yaşayarak uygulamadan, sadece danışmanların vereceği dokümantasyon desteği ile hayata geçirilecek bir yönetim sistemi değildir. Kalite güvence sistemini kuran kuruluşlar, sistemi sadece dokümantasyonda ibaret bir anlayış ve algı içerisindedirler. Bu nedenle, kalite yönetim sistemi uygulamalı olarak yapılmadan dışarıdan danışman desteği ile kurulmaktadır. Danışman kuruluşların çoğu mühendis kökenli ya da işletme mezunları olup, eğitim kurumlarını bir işletme olarak değerlendirir ve ilk eğitim sonrası, kurum ile ilgili birimlere ve iş çeşidine göre zorunlu dokümanlar hazırlanır. Kalite güvence sisteminin kurulacağı kurumlardaki çalışanlar ise kalite güvence sistemini kendileri için ekstra bir iş yükü olarak görerek danışmanın dokümantasyonu hazır şekilde vererek denetime girmeye çalışmaktadırlar. Eğitimde kalite güvence sistemi, çalışanların etkin ve etkili katılımı olmadan sistemin başarılı bir şekilde kurulup hayata geçirilmesi çok zordur.
Milli Eğitim Bakanlığı ve bağlı kuruluşlarda kalite güvence sisteminin uluslararası standartlarda beklentileri karşılayan bir kalite algısına dönüşmesi için, yöneticilerin kalite tescil belgesini sadece bir prestij belgesi olarak görmekten çok, gerçek kalite yolculuğu için çaba sarf etmeleri gerekmektedir. Kalite tescil belgeleri; tescil ücretini ödeyerek başvuru yapan her kurumun ya da kuruluşun aldığı belge olma algısından çıkarılmalıdır. Kalite tescil belgeleri, kalite yolculuğunda başarılı olanlara ve kaliteyi hak edenlere verilmelidir. TÜRKAK’ın da belgelendirme kuruluşlarını etkili denetlemesi gerekmektedir. Belgelendirme kuruluşları için bağımsız denetçi havuzları oluşturulmalıdır. Belgelendirme kuruluşları, denetçilerini veritabanına kayıtlı bağımsız denetçi havuzlarından almalıdırlar.
Sonuç olarak, Milli Eğitim Bakanlığı’nda eğitimde kalite güvence sistemi ilgili destek hizmetlerinin yürütmüş olduğu çalışmalar anlamlı ve önemlidir. Ancak, eğitimde kalite güvence sisteminin uluslararası standartlarda hayata geçirilmesi için, liyakat ve zihniyet dönüşümü şart! Geleceği aydınlık, yarınları umut dolu bir nesil için, “ÖNCELİĞİMİZ EĞİTİM”…
