Bütün dünyada Covid-19 pandemisiyle ilgili mücadele hız kesmeden devam ederken, ülkelerin yönetim yaklaşımları, iş dünyasının öncelikleri de farklılıklar göstermektedir. Dünyada birçok sistem sorgulanırken, sistemlerin öncelikleri ve insanların beklenti ve ihtiyaçları da yeniden sorgulanmaya başlandı. Dünyada Covid -19 Pandemisinden en çok etkilenen ve sorgulanan sistemlerin başında da eğitim sistemleri gelmektedir. Pandemi ortamında alt yapı ve fiziki imkânları mümkün olamayan ülkelerde yüz yüze eğitim yerine eğitimde farklı arayışlar ve alternatifler değerlendirilmektedir. Pandeminin yaratmış olduğu sorunlar yaşamın birçok alanını etkilemektedir. Dünyanın zor bir süreçte geçtiği günümüzde ihtiyaçlar ve önceliklerin tekrar sorgulandığı günümüzde, Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramına değinmek istiyorum. Abraham Maslow, 1908’de New York’ta doğmuştur. Abraham Maslow, Rusya’dan Amerika’ya göçmüş bir ailenin çocuğudur. “Karnı aç bir insan için beşinci sınıf bir çorba, birinci sınıf bir yağlıboya tablodan daha değerlidir.” sözüyle bilinen Maslow, hümanist psikolojinin en önemli kurucularından ve ünlü ihtiyaçlar hiyerarşisi olarak bilinen teorinin sahibi bir psikologdur. Abraham Maslow tarafından oluşturulan kişilerin ihtiyaçları kuramı, ayrıca motivasyon kuramları içerisinde önemli bir yere sahiptir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramını beş ana kategoride sıralamıştır. En alt kategoriden en üst seviye kadar sıralanan ihtiyaçlar şunlardır:
Fizyolojik İhtiyaçlar: Açlık, susuzluk ve buna benzer temel yaşamsal ihtiyaçlar.
Güvenlik İhtiyacı: Dış faktörlerden kaynaklı tehlikelerden korunma.
Sosyal İhtiyaçlar: Aidiyet, sevgi, kabul görme, sosyal yaşam vb.
Değer Verilme/Saygınlık İhtiyacı: Statü, başarı, itibar, tanınma.
Kendini Gerçekleştirme: Gelişim, bir işi başarıyla tamamlama, yaratıcılık.
Fizyolojik ihtiyaçlar; hayati ihtiyaçlar, hava, su, yiyecek, cinsellik gibi ihtiyaçlar olarak sıralamaktadır.
Maslow’un cinselliği temel ihtiyaçlar arasında görmesi psikologlar arasında tartışma konusu olmuştur. Bir canlı hayatta kalamazsa, varlığını sürdüremez. Ama hayatta kalması yetmez, eğer üreyemezse, türü devam edemez, dolayısıyla yine varlığını sürdüremez. Bu açıdan, cinsellik biyolojik ve fizyolojik olarak en temel unsurlardan olması çok normaldir. Maslow'un İhtiyaçlar Hiyerarşisi'nin temelinde, insan motivasyonları yer almaktadır. Fizyolojik ihtiyaçları giderme önlemi olarak, işletme ve çalışma alanlarında ücret, yan ödeme, iyi fiziksel çalışma ortamı gibi iyileştirmeler ele alınmaktadır.
Güvenlik ihtiyaçları, tehlikelerden korunma, korku duymama, güvenlik içinde olma gibi ihtiyaçlar sıralanmaktadır. Güvenlik ihtiyaçlarına, bireysel güven, duygusal güven, finansal denge hali, sağlık ve iyilik, kazadan ve hastalıktan uzak olma gibi birçok alt başlık eklenebilmektedir. Dünyada Covid-19 pandemisiyle savaştığımız günümüzde güvenlik ihtiyaçları, işletmeler açısından önemli bir ihtiyaç olarak varlığını sürdürmektedir. Güvenlik ihtiyaçlarını giderme önlemi olarak işletmeler ve işyerleri için sigorta ve emeklilik programları, iş güvencesi, güvenilir ve sağlıklı iş şartları, yetenekli ve uyumlu yöneticilik sıralanabilmektedir.
Aidiyet ve sosyal ihtiyaçlar, sevgi, aidiyet, kimlik duygusu, kazanma, benimseme gibi gereksinimleri sıralamak mümkündür. Bireyin hayatta kalmayı ve güvende olmayı başardıktan sonraki en temel ihtiyacı, yakın arkadaşlıklar ve dostluklar kurmak, belirli gruplara ait olmak, onlarla ortak hedefler doğrultusunda çalışmak gibi gereksinimleri sıralanmaktadır. İşletmeler ve işyerlerinde sosyal gereksinimleri gidermek için alınacak önlemler arasında arkadaşça ilişkiler ortamı, sosyal faaliyetleri sıralamak mümkündür.
Değer verilme ve saygınlık ihtiyacı, başarı, tanınma, statü sahibi olma gibi gereksinimler sıralanmaktadır. Değer verilme ve saygınlık ihtiyacı çift yönlü bir ihtiyaçtır. Yani, birey hem kendisine güven ve saygı duymak isterken hem de başkaları tarafından böyle görülmek ister. Değer verilme ve saygınlık gereksinimi, görevin adı ve sorumluluğu, övülme, yükselme ve itibar sağlayan imkânlar, yapılan işin beğenilmesi gibi özendiricilerle geliştirilir.
Kendini gerçekleştirme ihtiyacı, "Bir insan, olabileceğinin en üstü olmalıdır." Sözüyle ifade etmiştir. Kişinin yaratıcı faaliyetlerini kullanabilmesi olarak ifade edilen kendini gerçekleştirme gereksinimi, işletmelerde ve işyerlerinde yaratıcılık gerektiren cazip işler, şahsi gelişme ve yükselme imkânları verilerek giderilir.
Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı günümüzde farklı boyutlarıyla eleştirilmiş olsa da iş yaşamında, eğitimde ve psikolojide olmak üzere birçok alanda geçerliliğini koruduğunu söylemek mümkündür. Dünyanın zor bir süreçte geçtiği günümüzde ihtiyaçlar ve öncelikler konusunda Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramının gerçekliliğini hatırlamakta yarar görülmektedir. İhtiyaçlar piramidinin her basamağının önem derecesi ve gerekliliği konusunda doğru kullanılmadığında farklı sorunlara yol açacağını söylemek mümkündür.
Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramının eğitim öğretimde önemli katkıları olacaktır. Öğrencilerin bilişsel gelişiminin olabilmesi için ilk önce temel fizyolojik ihtiyaçlarının ve güvenlik ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Örnek verilecek olursa; karnı çok aç olan bir öğrenciden derste yeterince başarı beklenilmesi zor olacaktır. Ayrıca aç ve yorgun olan öğrenciler derse odaklanma sorunları da yaşayabilir veya zorlanabilirler. Güvensiz bir ortamda ve sağlıklarıyla ilgili endişe duyan öğrenciler de derse odaklanmak da zorluk yaşayabilirler. Dolayısıyla öğrencilerin potansiyellerini gerçekleştirebilmeleri için temel gereksinimlerinin sağlanması gerekmektedir. Maslow, öğrencilerin sınıfta öğretmenleri ve arkadaşları tarafından değer görmeleri ve saygı gösterilmesi için öğretmenin destekleyici bir ortam yaratması gerektiğini ileri sürmektedir. Benlik saygıları düşük öğrencilerin, benlik saygıları güçlenene kadar akademik açıdan istenilen başarıyı göstermediğini ileri sürmüştür.
Sonuç olarak, Covid-19 Pandemisiyle mücadele ettiğimiz bu zor günlerde yaşamın birçok alanında olduğu gibi eğitim alanında da Maslow İhtiyaçlar Hiyerarşisi Kuramı’nın ileri sunmuş olduğu gerçeklikten hareket edilerek, sorunların çözümünde katkı sağlanmış olabilir. Değişen yaşam koşulları çerçevesinde Maslow ihtiyaçlar hiyerarşisi, bilişsel gereksinimler ve güzelduyusal (esthetic) gereksinimleri de kapsayacak şekilde gözden geçirildiğinde yaşamın her alanında göz önünde bulundurularak çözümler üretilmelidir. Geleceği aydınlık, yarınları umut dolu bir nesil için, “ÖNCELİĞİMİZ EĞİTİM”…
