Şimdiki aklım olsa yaptığım onca haşereliği bir kenara bırakıp, oyun zamanımdan çalarak deli gibi ders çalışırdım. Sadece ders kitaplarıyla sınırlı kalmaz, o kütüphane senin bu bilgi merkezi benim gezer, bir sürü kaynak araştırması yapar, öğretmenimi derste terletir onun da bir dahaki derse çok daha hazırlıklı gelmesini sağlardım. Biz öğrenciler, sadece bize verilenle yetindiğimiz için, öğretmenleri zorlayacak bir profil çizemedik. Doğru düzgün soru soramadığımız gibi, "Anlamadığınız bir şey var mı çocuklar?" diyen öğretmenlerimize bile, "Evet, şurayı anlamadım. Bir kez daha anlatır mısınız?" deme cesaretini dahi gösteremedik. Belki de tepkilerinden, alaylarından çekindiğimiz sıra arkadaşlarımızın bile bizden yüz bulup öğretmene soru sormalarına mani olduk. Oysaki lise derslerinde göreceğimiz “Felsefe”nin “Soru sormakla başlar her şey” düsturunu daha önceden öğrenseydik soru sorabilme farkındalığımız artmış olurdu.
Geçmişle hesaplaşmayı bir kenara bırakayım da bugün öğrendiğim bilgileri sizinle paylaşayım.
İlk Türk İslam Devletleriyle devam eden kısımda Karahanlıları görüyoruz. Orta Asya’da Müslümanlığı kabul eden ilk Türk-İslam Devleti’ymiş. Mişli geçmiş zamanlı bir cümle kuruyorum; çünkü hayal gibi bile hatırlamıyorum. Bu merak, bir bumerang gibi dönse başımızda da unuttukça karşımıza çıkarsa bu konuları.
Satuk Buğra Han zamanında, İslamiyet’in resmi din haline geldiğini de söyleyelim. Karahanlıların ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han’dır. Bu ismi gayet iyi hatırlamakla birlikte kim olduğunu ancak şimdi oturtabiliyorum kafamda. Kaşgarlı Mahmut’un Divan-ı Lügat-it Türk adıyla ilk Türk sözlüğünü yazması da bildiğim bir konu olmakla birlikte Karahanlılar döneminde olduğunu unuttuğum bir bilgi idi. Yine bu dönemde Yusuf Has Hacib de Kutadgu Bilig’i yazmıştı.
Gelelim Gazneliler’e. Gazne şehri de bugünkü Afganistan topraklarında imiş. Gündemi uzun süre meşgul eden Afganistan sorunundan sonra “Aa! Gazne, Afganistan’da mıymış?” diye bir hayret uyandırmadı da değil. İlk hükümdarı Alp Tegin olmakla birlikte en parlak dönemini Gazneli Mahmut zamanında yaşamış. Ün sahibi olmak, böyle bir şey işte. Örneğin BAE’nin başkenti Abu Dabi olmasına rağmen çoğu insan Dubai olarak biliyor. Hatta Dubai’yi bir ülke gibi görenler de var. Neredeyse BAE’nin esamesi bile okunmuyor. Ünlenmek önemli. Gerçi şimdilerde BAE de ününe ün kattı ya neyse!
Evet, Gazneli Mahmut’ta kalmıştık en son. Gazneli Mahmut’u kim hatırlamaz! Şanslı ki, isminde “Gazne” kelimesi geçtiği için hangi devlet zamanında yaşadığı kolay bir şekilde ortaya çıkıyor. Abbasi halifesi adına hutbe okutmuş ve Abbasi halifesi tarafından “Sultan” unvanı verilmiştir. Gazneliler, yememiş içmemiş Hindistan’a tam 17 kez sefer düzenlemiş. Oradaki kast sitemini zayıflatarak, İslamiyet’i yaymaya çabalamıştır.
Gazneliler, hem ismiyle hem de tarihiyle, unutulmaz 1040 Dandanakan Savaşında Büyük Selçuklular’a yenilmiş. 1186’da da yıkılmışlardır.
Bu yazı dizisi çok uzadı. Kalabalık yapmak istemem. Bu yüzden burada kesiyorum. Dandanakan Savaşıyla da bitireceğim aklıma gelmezdi.
Kusura bakmayın sevgili Büyük Selçuklular, sevgili ilk Türk Beylikleri, sevgili ikinci Türk Beylikleri, sevgili Anadolu Selçuklu Devleti… Mahcubum sizden bahsedemediğime.
Neyse, buraya kadar anlattıklarımız, Sosyal Bilgiler kitabının fragmanı olsun. Sonrasında neler olmuş diye merak edenler olursa kitaba şöyle bir göz atıversinler.
