adscode
adscode

Akademide Kovid-19 konulu makalelerde 'hakemsiz dergi' tartışması

Kovid-19 salgınını durdurmaya yönelik bilimsel makale sayısı, akademi dünyasında ilk kez 1,5 yıllık süreçte 210 binin üzerine çıkarken, makalelerin hakem kontrolü olmadan, internet sitelerinde yayımlanması, bilim dünyasında tartışmalara yol açtı.

Akademide Kovid-19 konulu makalelerde 'hakemsiz dergi' tartışması
Eğitim
Güncelleme : 01-Oct-21 16:22

Türkiye'de üniversite sıralamaları yapan kuruluş olan ODTÜ URAP Laboratuvarı Koordinatörü Prof. Dr. Ural Akbulut ile dünyanın önde gelen hakemli bilimsel tıp dergilerinden The Lancet'te, Türkiye'nin Sinovac aşısına ilişkin Faz-3 çalışmasının sonuçlarını dünyaya duyuran makalenin koordinatör yazarı Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akova, konuya ilişkin AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Ural Akbulut, Kovid-19 salgını nedeniyle, bazı bilimsel dergiler ile Oxford Yayıncılık ve Avrupa Üniversiteler Birliği gibi 160 saygın kuruluşun, 31 Ocak 2020'de yazılı bir basın açıklaması yaparak, Kovid-19 konusunda dergilere ulaşan makalelerin hakem incelemesine göndermeden önce dergilerin internet sayfalarında yayımlanmasının yararlı olacağını açıkladığını ve bu önerinin saygın bilimsel dergilerin çoğu tarafından uygulamaya konulduğunu belirtti.

Saygın bilimsel dergilerin, kendilerine sunulan makaleleri bilim insanlarından oluşan hakemlerin olumlu görüşlerini aldıktan sonra yayımladığına dikkati çeken Akbulut, bu nedenle makalelerin basılmasının genellikle bir yıl, bazen daha uzun zaman aldığını söyledi.

Kovid-19 salgını ortaya çıktıktan sonra aşı, ilaç ve virüs gibi, salgınla ilgili çeşitli konularda 10 binlerce makalenin bilimsel dergilere sunulduğunu aktaran Akbulut, şöyle konuştu:

"Salgının ilk 10 ayında dergilere Kovid-19 ile ilgili 125 bin makale gönderildi. Makale sayısı 1 Ağustos 2021'de 210 bin 183'e ulaştı. Kısa sürede sadece bir konuda bu kadar çok sayıda makale yazılması bilim dünyasında ilk kez gerçekleşti. Bu makalelerin hakemlere gönderilip görüş alınması çok zaman alacağı ve sürmekte olan salgına hızla önlem alınıp çözüm bulunabilmesi için Kovid-19 makalelerine ayrıcalık tanıdı. Yayın kuruluşları Kovid-19 makalelerini kısa süren bir ön incelemenin ardından 'preprint' (ön baskı) adı altında internet sayfalarında yayımlıyorlar. Burada amaç, salgının önlenmesine yardımcı olabilecek verilerin bilimsel çevreye ve topluma kısa sürede duyurulması. Bilim insanları, bu makaleler hakkındaki olumlu ve olumsuz görüşlerini ilgili web sayfasına ekleyebiliyor."

Bu yöntemle bilimsel olarak doğruluğu ve salgını önlemeye yardımcı olacağı anlaşılan makalelerdeki verilerin kısa sürede tüm dünyada bilim insanlarına ışık tuttuğunu dile getiren Akbulut, bilimsel açıdan güvenilir olmayan, verilerinin hatalı olduğu anlaşılan veya önerilen yöntemlerin zararlı olabileceği belirlenen makalelerin ise web sitelerinden çıkartıldığını aktardı.

Böylece, bilim insanlarının yanlış bilgiler nedeniyle zaman kaybetmesinin önlenmeye çalışıldığını ifade eden Akbulut, bu yöntemle dergilerin internet sayfalarında hakem incelemesi olmadan yayımlanan Kovid-19 makalelerinin bazılarının çok ilgi çektiğini, binlerce atıf alabildiğini anlattı.

Bazı makaleler negatif atıf alıyor
Hakem aşamasından geçmedikleri için bazı Kovid-19 makalelerindeki verilerin ve sonuçların güvenilmez olduğunu fark eden bilim insanlarının, "negatif atıf" da yaptığını belirten Akbulut, şöyle devam etti:

"Bu tür negatif atıf alan çok sayıda makale, yayıncı kuruluşlarca sayfadan kaldırılıyor veya makale yazarları tarafından geri çekiliyor. Bu tür tartışmalı makaleler nedeniyle, bazı ülkelerde Kovid-19 hastalarına yararsız ve tehlikeli olduğu kanıtlanan ilaçların verilmeye devam edildiği rapor ediliyor. Kovid-19 ile ilgili çok sayıda makalenin hakem incelemesi olmadan kısa sürede internet sayfalarında yayımlanması faydalı bilgilerin sağlıkçılara ulaşmasını hızlandırmaktadır. Ancak hatalı verilere dayanan makalelerin salgının önlenmesini yavaşlatma tehlikesi bulunmaktadır."

Ural Akbulut, bilimsel dergilerin hakem incelemesinden geçmeden internet sayfalarında yayımladıkları makaleleri hakemlere gönderip, olumlu görüş alanları cilt ve sayfa numaralarıyla yayımlayacaklarını kaydetti.

"Akademik yükseltmelerde hakemsiz yayımlanmış makaleler dikkate alınmamalı"
Akbulut, URAP'ın her yıl üniversite sıralaması yapan kuruluşlardan biri olduğunu hatırlatarak, geçen yıl hakemsiz ve sadece internet sitelerinde yayımlanan makalelerle ilgili aldıkları yeni kararı da açıkladı.

Prof. Dr. Ural Akbulut, şunları kaydetti:

"Hakem incelemesinden geçmeyen ve aralarında çok sayıda hatalı veriye dayalı Kovid-19 makalesi, binlerce atıf alabildiği için bu makaleler üniversite sıralamalarının güvenirliğini sarsacaktır. Bu tür makalelerin önemli bir bölümü hakemlerce reddedilince, bu yıl üniversite sıralamalarında çok üst sıralara çıkan bazı üniversiteler önümüzdeki yıl alt sıralara düşecektir. Bu nedenle URAP sıralamalarında bu yıl, 2020 yılında sadece internet sitesinde yayımlanmış ve hakem kontrolü olmayan Kovid-19 makaleleri değerlendirme dışında tutulmuştur. Bu makalelerden, hakemlerden olumlu görüş alıp normal şekilde yayımlananlar, önümüzdeki yıldan itibaren sıralamalarda değerlendirmeye alınacaktır. Öte yandan, hakemsiz makaleler çok sayıda atıf da alabiliyor. Bu nedenle üniversite yönetimlerinin, öğretim üyesi atama ve yükseltme kriterlerinde, sayı ve cilt numarası olmayan, web sitelerinde sadece malumat olması için hakemsiz yayımlanmış dergilerdeki makaleleri dikkate almamaları gerekir."

Türkiye'nin makalesi, 5 farklı hakem sürecinden geçirildi
The Lancet'te yayımlanan Türkiye'nin Sinovac aşısına ilişkin Faz-3 çalışmasının sonuçlarını dünyaya duyuran makalenin koordinatör yazarı Hacettepe Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Akova ise bu yıl mayıs ayında gönderdikleri makalelerinin, temmuz ayında basıldığını ve 5 farklı hakem kontrolünden geçtiğini bildirdi.

Normal koşullarda bir makalenin basılma süresinin 4-5 ayı geçebildiğini dile getiren Akova, "Kovid-19 salgını, bilgi paylaşımını acilen gerektiren bir durum yarattı. Bazı tıp dergileri, bu durumu hızlandırmak için yayın öncesi web siteleri adını verdikleri sayfalarda makaleleri yayımlamaya başladılar. Bu makaleler, bu sayfalarda yayımlanmadan önce sadece şekilsel olarak bakılıyor ve hakem kontrolünden geçirilmiyor. Aslında hakemden geçmeyen bu makalelerin, bilimsel olarak içerikleri ve nitelikleri de belli değil." diye konuştu.

Yayın öncesi internet sitelerinde yayımlanan ve yeterli niteliğe sahip makalelerin hızlı şekilde hakem kontrolünden geçtikten sonra dergide basıldığını anlatan Akova, bu konudaki bir istatistiği kaynak göstererek, "Mayıs 2021 tarihine kadar hakemli dergilerdeki Kovid-19 ile ilişkili makalelerin sadece yüzde 5'i önceden preprint (ön baskı) olarak yayımlanmış." bilgisini aktardı.

Ön baskıya, çok önemli bilimsel dergilerde yayımlanacak önemli makalelerin yanı sıra bilimsel olarak çok değeri olmayan bilimsel içeriklerin de alınabildiğine dikkati çeken Akova, "Bu nedenle bilimsel anlamda bir verinin doğru olduğunun kanıtlanabilmesi için ancak hakem eleştirisinden geçmesi gerekir ve ciddi bir dergide yayımlandıktan sonra bilimsel kanıt olarak kabul edilebilir. Bazı veri tabanlarında, hakem eleştirisinden geçmeyen bazı makaleler de taranır hale geldi." dedi.

Sinovac ile ilgili Brezilya'nın hakemsiz yayını bir şekilde yayıldı
Akova, bu duruma örnek gösterirken, hakemli dergide yayımladıkları ve Sinovac aşısına ilişkin ilk Faz-3 araştırmasının sonuçlarının bir benzerinin Brezilya'da yapıldığını belirterek, şunları kaydetti:

"Brezilyalıların bu çalışmaları, bizden önce bir internet sitesinde yer aldı ancak o çalışma hiç bir zaman bir dergide yayımlanmadı. Ancak Sinovac ile ilgili bu çalışmalara çok sayıda atıf aldı. O makalede aşının etkinliği yüzde 50 gösterilmişti. Bu durumu bilmeyen çoğu kişi ise 'Çin aşısı yüzde 50 etkili' diye o makaleyi örnek gösterdi. Halbuki o makale bir hakem eleştirisinden bile geçmedi. Makalemizin yayımlandığı The Lancet ise dünyanın bu konudaki en önemli ikinci yayınevi, buradaki makalemizde Sinovac aşısının etkinlik oranını yüzde 83 gösterdik. Hala bu aşıyla ilgili hakemli bir dergide yayımlanmış başka bir Faz-3 çalışması yok. Bazen internet sitelerindeki bu hakemsiz yayınlar, böyle çelişkiler de yaratabiliyor, insanlar duymak istediklerini orada duyunca hakemsiz şekilde yayımlanan bir makaleye bile bir şekilde itibar edebiliyor."

AA


Emoji ile tepki ver!

Bu Haberi Paylaş :

Etiketler :

Benzer Haberler
    0 Yorum
  • Yorumu Gönder
  • Diğer Yorumlar (0)
hisse haberi ajans portal ruya haber gundem 724 haber acik haber ajansiniz haber akademisyen haber analist haber analizet haber ankarada haber arama haber aranir haber arastirmasi haber asia haber astro haber atomic haber bilgisi haber bilinci haber cesit haberci 360 haber cizgi haber cografyasi haber dalgasi haber daqiqa haber dedektifi haber denklemi haber detayi haber diken haber dream haber dun haber dunyadan haber etiketi haber etkinlik haber eylem haber f5 haber fan haber felsefesi haber fenomen haber firsati haber flux haber gazetede haber golgesi haber guncel gundem haber gundemin haber guzel haber heryerde haber heyecan haber iceride haber ihtimali haber ilan haber interaktif haber isleri haber istanbulu haber izci haber joy haber kapak haber kitapligi haber koleksiyon haber konferans haber kose haber koseniz haber kozmik haber kral haber kronik haber kutup haber labirenti haber lenin haberler 5 haber lokasyonu haber main haber meclis haber meclisi haber menajeri haber mevcut haber netim haber nevs haber okus haber okuyor haber onayi haber oom haber ormani haber panel haber paradoksu haber paraleli haber patikasi haber patron haber projeksiyonu haber reklam haber saatin haber selalesi haber seyyah haber sezgisi haber simge haber sistemin haber sohbet haber sondakikada haber sor haber strateji haber tarti haber ticaret haber ting haber tor haber turkiyeli haber turkiyem haber tutk haber ucgen haber ulkesel haber un haber verir haber verisi haber w haber way haber xpress haber yaklasim haber yansimasi haber yaziyoor girisimci kadinlar kinik haber ozgun sohbet soz web tr portali memur 7 haber lion haber alin haber mega haber kaynak haber deniz haber ilgi haber pan haber tescili haber cik haber kap haberim aktif haber zaman haber pus haber etik haber live 360 haber plus 360 haber dizini haber arti haber kalem haber sunum haber iletisim haber 360 derece haber ana haber anket haber hattin haber sevi haber kulis haber webi haber stari haber kule haber sans haber sepetin haber sonu haber yazin haber merkezin haber bil haber kural haber kimde haber izci kesit haber haber ince ruya haber haber ilce bir haberal haberini habercimiz haber notalari haber fark haber format yol haber yeni port haber haber hizli portal haber haber trendi haber kaynagin haber sondakikada haber gunceli haber aktueli haber vagon haber beyaz haber siyah haber ac haber yer haber yerin haber ulu haber cani haber av haber hizir haber azeri haber resmi haber saglikli haber ankarada haber sistem haber moda haber istanbulu haber ad haber ilk haber kurul haber seyir haber sefir haber er haber pek haber medyada haberimizi haber elli haber ganyan haber yolcu haber evin haber eski haber eksi haber tez haber sakaryada haber gizem haber tarifi haberileri haber saatin haber halki haber sosyalik haber webci haber merkezi 724 haber anadoluda haber globalde haber gozde haber populer haber istihbar haber basinda haber fikri haber ticari haber bugunun haber kanalimiz haber ozeli haber vizyonun haber mansetin haber gundemin haber dunyada haber gunu haber servis haber hedef haber sondakikatr haber tr portali haber medyaci haber sayfa haber futbolu haber yerim haber sevdiklerim haber dijitalde haber fikrim haber ozetin haber gurme haber toptan haber lig haber siyasi haber siyaset haber meclisi haber mecliste haber sayaci haber vari haber sokagi haber kapsamı haber hayal haber ucurum haber kurulu haber orda haber dogal haber doga haber dag haber ortak haber 101 haber asil haber devam haber ortam haber disk haber yapin haber evim haber yazili haber radyom haber tarti haber sistemin haber simge haber imge haber sezgisi haber bilinci haber fenomeni haber sevgisi haber f16 haber savunma haber eri haber denk haber panelde haber strateji felsefi haber haber sa haber hafta haber parsi haber verisi haber ismi haber osmanli haber neti haber koleksiyon haber sehri haber icra haber magazini haber odada haber yeni ay haber yenilik haber dibi haber kara haber ala haber rapor haber fayda haber kac haber eylem haber dunyan haber tahmin haber gelecek haber karar haber kurulum haber adresim haber cevre haber ulasimin haber plan haber kutlu haber sporda haber gurmesi haber kulturu haber arama haber umut haber ufkum haber konuk haber tarih haber cografi haber saglam haber kozmik haber gezin haber kitapi haber galeri haber sinemam haber topluluk haber ekonomim haber fokusu haber birlik haber kapsamda haber bilim haber festival haber soylesi haber aciklama haber tartisma haber tespit haber medyam haber insani haber gece haber baski haber program haber ilizyon haber say haber sanati haber dakikada haber seti haber patron haber fan haber eksik haber elim haber okul haber cozum haber egitim haber mevcut haber dilek haber yazi haber ani haber mesaj haber onay haber etki haber patikasi gunduz haberi haber hizmeti yerel haberin sabah haberi bolgesel haberler anadolu haberi haber okulu dijital haberim haber hattim basin haberi haber linkin gundem tr sehir haberi haber parki takvim haber olay haberi bolgeden haber son dakika da haber ham haber has haber vatandan haber kulisden haber köse haber hersey haberde haber bizim haber buradan tr habercin haber kuliste kural haber haber koru oglen haber haber sonda ucurum haber halk haberi haber yuzyil haber hbr haber sektor haber kur lider haberci bu haberci tuy haber haber gunun araba gunlukleri araba teknolojisi araba tutkusu blog araba yolculuklari oto blogcu oto blog diyari oto blogum oto ekspertiz online oto inceleme blog otomotiv blogu ekonomi blogu ekonomi dun ekonomi formu ekonomi h ekonomi haberci ekonomi haberler ekonomik site ekonomiler eko haberleri ekonomi turkiyede magazin haberler magazin hatti magazin hayat magazin iceride magazin m magazin postasi magazin show magazin turkiyede magazin tutkusu magazin vizyon moda analiz moda haberin moda izi moda kral moda saatin moda stili moda trendin moda tutkun moda yaz moda yolun saglik analiz saglik h saglik haberi saglik kilo saglikli yiyecek saglik site saglik tedavim saglik trendleri saglik ve form saglik vitamin teknoloji p teknoloji cember teknoloji dijital teknoloji h teknoloji star teknolojik ajan teknoloji turkiyem teknoloji tutkusu teknoloji yazarim teknoloji yurdum spor haberde spor hb spor blogum spor cini spor cun spor dun spor formu spor icerde spor trendleri spor turkiyem yasam blogcu yasam formu yasam h yasam haberci yasam haberi yasam hocan yasam kocunuz yasam rehberin yasam sitem yasam trendi yemek chef yemek gurme yemek hizli yemek katalogu yemek lezzet yemek menu rehberi yemek tarif al yemek tarifimiz yemek u yemek ustasi emlak ajan emlak analizim emlak blogcu emlak firsatin emlak h emlak haberde emlak konut isyeri emlak konutun emlak turkiyem emlak uzmanin narkos etkisi yildizlar ne diyor blog haberleri bitcoin fiyatlari ahsap urunlerim aklinizda ne varsa apple urunler ayakkabi urun bahce urunlerim balikcilik market banyo urunleri telefon aksesuarlarin cam urunler cocuk oyuncaklarim deri ceket al elektrik alisveris en ucuz online ev mobilya urun ev urunleri fiyat kasasi fiyat radari foto urunleri gece urunleri gida alisverisi her sey cok uygun hobiler dukkani jet firsatlar kahve satisi yuzuk cesitleri kampanyali urun kirtasiye urun kitap alisverisi kolay fiyat sepeti kolye cesitleri kombi fiyat kozmetik yolu kupe cesitleri oyuncak salonu parca spot parkside postal pc parcalari pratik firsatlar prefabrik fiyati araba yedekleri sahte kamera taki pazarim tatil ajans telefon aksesuarim kamila style sinemada ne var film dizi izliyor film dizi sitesi cleveland 2009 2 milyon istanbullu oss servisi akademedia tarihi forma gateway cafe and catering cv travel cross wording baby toto may dien mendocino mortgage home grown books the mind berg motopot tekno herif dogal turizm edep haber hedef kalite universite kariyer kornet oyun garanti kelam haber akrostis siirler magazin elmasi arab stor asa leb pivotte studio web sitesi tasarımı mobilya Kadıköy kumpir Pendik Ciğer pendik düğün salonu bahis siteleri bahis siteleri bahis siteleri