Her yıl 10-16 Mayıs tarihleri arası, Birleşmiş Milletler (BM) üye 156 ülkede Dünya Engelliler Haftası olarak kutlanıyor.
Bu kapsamda açıklama yapan Eğitim Sen, Engelliler Haftası boyunca engelli haklarına dikkat çekmek ve farkındalık yaratmak amaçlansa da engellilerin sorunlarının yılın belli gün ve haftalarına sıkıştırılması doğru olmadığını belirtti.
Açıklamada şu ifadelere yer verildi:
“Engellilik doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yetilerini çeşitli derecelerde kaybetmiş, normal yaşamın gereklerine uyamama halidir.
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, zihinsel ya da bedensel engelli çocukların ‘Saygınlıklarını güvence altına alan, özgüvenlerini geliştiren ve topluma etkin biçimde katılmalarını kolaylaştıran eksiksiz bir yaşam hakkı olduğunu’ belirtmektedir. Sözleşmede ‘Engelli çocukların diğer çocuklarla aynı haklara sahip olmalarının yanı sıra, sözleşmenin 23’üncü maddesine göre özel bakımdan yararlanmaları ve bakımlarının her durumda ücretsiz olarak sağlanması gerekirken, özellikle ülkemizde özel eğitim alanında sayısız sorun yaşandığı bilinmektedir.
Engelliler, ülkemizde ayrımcılık ve engellemelerle, her geçen gün başkaları ile eşit temelde toplumda yer almalarına engel olan sorunlarla karşı karşıyadır. Engellilerin yıllardır başta eğitim ve sağlık sorunları olmak üzere, günlük yaşamda karşılaştıkları sorunların çözülmesi için gerekli adımların atılmadığı bilinmektedir. Engelliler eğitim sistemine dâhil olma, toplumda özgürce hareket etme, spor ve kültürel faaliyetlere katılma gibi herkesin eşit haklara sahip olması gereken konularda ciddi sorunlar yaşamaktadır.
Türkiye’de 12 milyona yakın engelli, eğitim ve istihdam başta olmak üzere sosyal, ekonomik ve kültürel yaşama katılma sorunlarıyla karşı karşıyadır. Örneğin Türkiye’de engelli nüfusun yüzde 80’i çalışma yaşamı dışındadır. İş yasalarına göre, elli ve üzeri çalışanı bulunan özel sektör iş yerlerinde en az yüzde 3, kamuda ise yüzde 4 engelli personel çalıştırılması zorunlu olmasına rağmen, gerek kamuda gerekse Milli Eğitim Bakanlığı’nda engelli atamaları yıllardır yasal olarak belirtilen zorunluluk oranının çok altında kalmıştır. MEB, engelli öğretmen atamalarını sürekli olarak ağırdan almakta, ataması yapılmayan bütün öğretmenler gibi, engelli öğretmenlerin atanması yapılmadığı için mağduriyetler yaşanmaktadır.
Türkiye, engellilerin eğitimi konusunda gelişmiş ülkelerdeki uygulamalarla kıyaslandığında olması gereken düzeyin çok gerisindedir. Engellilerin eğitim alma ve meslek edinme taleplerini gerçekleştirme olanakları son derece sınırlıdır. Son yıllarda, sayıları hızla artan özel eğitim merkezlerinin denetimsiz uygulamaları nedeniyle engellilerin ve ailelerinin mağdur edildiğine ilişkin örnekler artmaktadır. Engellilerin eğitimi açısından hayati önem taşıyan özel eğitime uygun nitelikte okul ve kurumların sayısı hala çok yetersizdir. Türkiye’de 2021 itibariyle 1.517 özel eğitim veren okul/sınıf/kurum varken, özel eğitimden yararlanan öğrenci sayısı 425 bin 816’dır. Mevcut özel eğitim okulları ve kurumların belli illerde yoğunlaşması, diğer iller ve bölgelerde yaşayan engellileri ve ailelerini çaresizliğe itmekte, engellilerin yaşamlarını kolaylaştıracak adımlar atılmamaktadır.
Türkiye’de başta eğitim kurumları olmak üzere, genel ve yerel hizmetlerin planlanması ve yürütülmesi aşamalarında engelli yurttaşların koşulları ve ihtiyaçları dikkate alınmamaktadır. Engellilerin önemli bir bölümü kendi başına ihtiyaçlarını giderememekte, aile bireylerine bağlı ve bakıma muhtaç şekilde yaşamını sürdürmektedir. Türkiye’de okul çağında olup da özel eğitim alamayan çocuk sayısı hala çok yüksektir. Özel eğitim için gerekli bilgi, hizmet ve fiziksel çevre koşullarının özel eğitim kapsamında olan engelli çocuklar için yeterince ulaşılabilir hale getirilmemiş olması düşündürücüdür.
Eğitim Sen, yıllardır engellilerin eğitimi konusuna yönelik olarak özel politikalar belirlenmesi, toplumsal yaşam alanlarının engellilerin beklentilerine uygun olarak yeniden düzenlenmesi gerektiğini savunmaktadır.
Engelli nüfusunu oluşturan milyonların görmezden gelinerek toplumsal, mekânsal, siyasal ve kültürel yaşam kurulamayacağı gibi, eşitlik mücadelesi toplumun tüm farklılıkları ile kucaklaşarak birlikte verilmeli, toplumsal yaşamın bütün alanlarında engellerin ortadan kaldırılması hedeflenmelidir. Bu konudaki taleplerimiz şu şekildedir;
- Engellilerle ilgili her türlü eğitim, yardım ve diğer etkinlikler kamu eliyle ve kamu hizmeti anlayışı çerçevesinde yapılmalıdır.
- Engellilerin her türlü kamusal haktan eşit şekilde yararlanması için gerekli olan düzenlemeler acilen hayata geçirilmelidir.
- Özel eğitime bütçeden yeterli kaynak sağlanmalı, kamuya ait özel eğitim kurumları ve okullarının sayısı artırılmalıdır.
- Engellilerin eğitimi ile ilgili olarak tam donanımlı okul ve sınıflar kurulmalı, bu alanda uzman personel çalıştırılmalı, tüm bölgelere ve yurttaşlara eşit ve dengeli bir hizmet sunulmalıdır.
- Özel eğitime muhtaç çocuklar için yeterli sayıda öğretmen, rehberlik uzmanı, psikolojik danışman ve yardımcı hizmet personeli kadrosu açılmalı, bu personel her yıl hizmet içi eğitimden geçirilmelidir.
- Engelli bireyler engel tanısı konduktan sonra yaşam boyu özel eğitim sürecine dâhil edilmelidir. Engelli bireylerin eğitimlerine özel eğitim sınıflarında ve bu eğitimi veren öğretmenler ile devamı etmeleri sağlanmalıdır. Özel eğitim sınıflarında da grup eğitiminin yanında bireysel eğitim verilebilmelidir.
- Yollar, binalar, toplumsal yaşam alanları engellilerin ihtiyaçlarına uygun bir düzenlemeye kavuşturulmalı, toplum engellilere nasıl davranacağı konusunda bilinçlendirilmelidir.
- Engellilerin lehine, onların talepleri doğrultusunda bir yasal düzenleme yapılmalıdır.
- Çeşitli sosyal güvenlik kurumlarına bağlı olarak çalışanların ve sosyal güvenceden yoksun olan ailelerin çocuklarının kullandığı bütün cihazlar devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanmalıdır.
- Çocukların sosyal aktivitelerini geliştirecek etkinliklere öncelik verilmelidir.
- Sorun sadece eğitim boyutuyla sınırlandırılmamalı, engelliler için yeni istihdam alanları yaratılmasına özen gösterilmelidir. Hiçbir koşul aranmaksızın yeni istihdam alanları açılmalı, yasal olarak engelli çalıştırmak zorunluluğu bulunan iş yerlerinin denetimleri yapılarak, kurallara uymayanlar hakkında gerekli yaptırımlar uygulanmalıdır.”
