İstanbul Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından Karadeniz İşbirliği Fonu desteğiyle yürütülen “İnfodemi Eğitimi” başlıklı projenin son aşaması olarak proje ekibi tarafından kaleme alınan İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri: Kavramlar, Nedenler ve Çözümler başlıklı kitap basılı ve çevrimiçi açık erişim kaynak olarak okuyucuyla buluştu.
Çevrimiçi okuma özelliği ile açık dersler, videolar, film, belgesel ve kaynakça önerilerine bağlantılarla zenginleştirilen kitap; okurlar, eğitmenler ve alanda yürütülen ilgili tüm çalışmalar için oldukça kapsamlı bir temel kaynak olmayı hedefliyor.
Kitap, düzenlenen çevrimiçi etkinlikle kamuoyuna tanıtıldı. İletişim Akademisyeni Prof. Dr. Yasemin Giritli İnceoğlu, Yazar ve İletişimci Ümit Alan ve Teyit Yazı İşleri Sorumlusu Emre İlkan Saklıca’nın katılımıyla düzenlenen panelde güncel toplumsal, siyasal örnekler ve Rusya-Ukrayna savaşıyla tanıklık edilen bilgi düzensizlikleri, dezenformasyon kampanyaları, nefret söylemi ve bu bağlamda dijital medyanın ve sosyal medya platformlarının rolü ele alındı.
‘Hakikat sonrası çağın en önemli sorunlarından biri infodemi ve bilgi düzensizlikleri’
Kitap tanıtım etkinliğinde, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Dekanı ve Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci, İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri: Kavramlar, Nedenler ve Çözümler kitabının çevrimiçi okunabilen açık erişim bir kitap olarak sunulmasının önemini vurguladı. Proje ekibinin TÜBİTAK desteğiyle yürüttüğü bir diğer çalışma olan “İnfodemi ile Etkin Mücadele için Bireylerin Yanlış Bilgi Karşısındaki Tutumlarının Belirleyicilerinin Araştırılması: COVID-19 Örneği” başlıklı araştırma ve bir çevrimiçi eğitim aracı olarak geliştirdikleri İnfodemi Eğitimi sonrasında kaleme alınan kitabın, hakikat sonrası çağda infodemiyle ve bilim karşıtlığı çerçevesinde ciddi bir sorun haline gelen bilgi düzensizlikleri ile mücadeleye kapsamlı bir katkı sunmayı hedeflediğini ifade etti.
'Önemli bir ekosistem oluştu’
İnfodemi Eğitimi Proje Yürütücüsü ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Emre Erdoğan, pandemiyle beraber bilginin öneminin arttığı son yıllarda, infodemi ve bilgi düzensizlikleri alanında çalışan akademisyenler, uzmanlar ve araştırmacılar arasında birbirini destekleyen bir ekosistem oluştuğunu vurgularken bu alanda yürütülen eğitimlerin ve kaynakların açık erişim olarak kamuoyuyla paylaşılmasının önemine değindi.
İnfodemi Eğitimi Proje Koordinatörü Birnur Eyolcu Kafalı, toplam yedi bölümden oluşan İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri: Kavramlar, Nedenler ve Çözümler kitabında yer alan konu başlıklarını aktararak, kitapta ayrıca infodemi ve bilgi düzensizliklerine karşı mücadele ve müdahale önerilerine yer verildiğini dile getirdi. İnfodemi Eğitimi Proje Asistanı Şaban Çaytaş ise, dijital okuma deneyimiyle kitapta yararlanılan tüm kaynaklara linkler aracılığıyla erişimin mümkün olduğuna değindi ve kitap içerisinde bölüm başlıklarıyla ilgili çevrimiçi derslere referans verildiğini, okuma, film, belgesel, podcast gibi medya araçları ile okuma deneyiminin zenginleştirildiğini vurguladı.
Kitap tanıtımı ve bilgilendirme sunumunun ardından etkinlik, sosyal medya platformları ve dijital medyada yayılan nefret söyleminin ele alınması; Rusya-Ukrayna savaşı gibi güncel konular, küresel gelişmeler üzerinden yanlış bilgilerin yayılımı ve platformların rolü; doğrulama kuruluşlarının bu alanda yürüttükleri çalışmalar ve analizleri hakkında değerlendirmeler ile devam etti.
‘Sosyal medyada nefret söylemi düşmanlığı tetiklerken bazılarımızı marjinalleştiriyor’
Prof. Dr. Yasemin Giritli İnceoğlu, sosyal medyada yayılan nefret söyleminin düşmanlığı tetiklerken, bazılarımızı pasifize ederek çevrimiçi katılımdan uzak durmaya yönelttiğini ifade etti. Nefret söyleminin platformların algoritmaları için de sorun oluşturduğunu, belirli ırklara, toplumsal cinsiyete, cinsel yönelimlere karşı ayrımcılığın algoritmalara dayalı biçimde öğrenildiğinin altını çizdi. Giritli İnceoğlu, çeşitli grupların ve kişilerin amatör veya profesyonel biçimde ekonomik, politik ya da kişisel çıkarlar doğrultusunda şiddet söylemi üretiyor olmasını engellemek için harekete geçmek gerekliliğinin önemini vurguladı.
'Bilgiye şüpheyle yaklaşmak çok önemli’
Yazar ve iletişimci Ümit Alan, sosyal medya platformlarının bilgi yayılımında özellikle son dönemde yalnızca bir platform olmaktan çıkarak aynı zamanda sorumluluk sahibi aktörlere dönüşmelerinde iki örneğin turnusol kâğıdı görevi gördüğünü; 2020 ABD Başkanlık seçimi ve 2022 Rusya-Ukrayna savaşı örneklerinde artık platformların tarafsızlığını kaybettiğini ifade etti. Alan, sosyal medyanın ödül mekanizmalarının yanlış bilgilerin yayılımını tetiklediğini ve kutuplaşmayı artırdığını dile getirerek bilgi düzensizlikleriyle mücadelede en önemli aşamanın hızı kesmek olduğuna, kullanıcıların paylaşım yapmadan önce durup düşünmeye vakit ayırmaları gerektiğine dikkat çekti.
Teyit.org Yazı İşleri Sorumlusu Emre İlkan Saklıca, Teyit’in Rusya-Ukrayna savaşı öncesi ve devamında yayılan yanlış bilgilere karşı yürüttüğü çalışmaları aktardı. Savaş hakkında yaptıkları şüpheli bilgi analizlerinin yüzde 72’sinde hatalı ilişkilendirme yanlış bilgi türü ile karşılaştıklarını, yani eski savaş ve çatışma görselleri gibi içeriklerin Rusya-Ukrayna savaşına aitmiş gibi gösterilerek paylaşıma sokulduğu örneklere çok sık rastladıklarını ifade etti. Kriz dönemlerinde karşılaşılan bilgilere karşı kaynakları kontrol etmenin, duyguları karıştırmamanın ve şüphe duyulan bilgileri doğrulama platformları ile paylaşmanın önemini vurguladı.
İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri: Kavramlar, Nedenler ve Çözümler kitabı, www.infodemikitabi.org internet adresinde açık erişim olarak yer almakta. İnfodemi Eğitimi Projesi hakkında daha fazla bilgi için http://infodemiegitimi.org internet adresi ziyaret edilebilir ve İnfodemi Eğitimi çevrimiçi eğitimine http://www.turkuazlabsaha.org/class/infodemi adresinden erişilebilir.
İnfodemi nedir?
infodemi, pandemi, deprem, terör saldırıları gibi kriz zamanlarında büyük oranla yanlış bilginin yaygınlığı sebebiyle insanların güvenilir ve doğru bilgiye erişememeleri ve bu yanlış bilgilerin çok hızlı yayılması olarak tanımlanır. Kriz zamanlarında bilgiye olan ihtiyacın artmasıyla bireylerin doğru ve yanlış bilgileri ayırt edememesi infodeminin yayılmasına neden olur. Bu durum kriz dönemlerinde insanların ihtiyaç duyduğu rehberliğe erişmelerinin önünde engel oluşturmakta ve infodemi bir kamu sağlığı sorununa dönüşmektedir.
