Eğitim Reformu Girişimi, Türkiye’de öğretmen politikası alanındaki belirli sorunlara, bilimsel çalışmalar ile paydaş görüşlerine dayanan, uygulanabilir öneriler getirmek amacıyla hazırlanan Türkiye’de Öğretmen Planlaması ve Öğretmenin Mesleki Güçlenmesi başlıklı politika notunu yayımlıyor.
Türkiye’de öğretmen planlaması ve öğretmenin güçlenmesine odaklanan bu politika notu hazırlanmadan önce mevcut duruma ilişkin bir analiz yapıldı. 24-25 Ocak 2020 tarihlerinde MEB, sivil toplum ve akademiden 18 kişinin katıldığı bir çalıştay düzenlenerek mevcut durum analizi üzerinden tartışma yürütüldü, sorunlar ve çözüm önerileri ele alındı. Çalıştayın çıktıları analiz edilerek politika notunun hazırlığında kullanıldı. Çalıştayın yanı sıra bire bir görüşmelerle sekiz uzman ve akademisyenin görüşüne başvuruldu. Politika notunun taslağı çalıştay katılımcılarıyla paylaşılarak onlardan alınan görüşler doğrultusunda politika notu son haline getirildi.
Bu politika notunda iki alana odaklanılıyor: işgücü bağlamında öğretmen planlaması ve öğretmenin güçlenmesi. Öğretmen politikaları bu iki alanla sınırlı değilse de, bu çalışma kapsamında sınırlamaya gidilerek belirlenen alanlarda derinlikli bir tartışma yürütmek amaçlandı.
Politika notunun hazırlığı büyük oranda COVID-19 salgınının başlamasından önce tamamlanmış olduğu için bu belgede sunulan öneriler, salgın koşullarını yeterince dikkate almıyor. Oysa salgın ve özellikle uzaktan eğitim uygulaması, bu politika notunun konusunu etkiliyor. Öte yandan bu politika notunda yer alan öneriler, salgın döneminde de en az salgın öncesinde olduğu karar önemli olmaya devam ediyor ve geçerliliğini koruyor.
Öğretmen Planlaması
Öğretmen sayısı giderek artsa da öğretmen açığı kapanmıyor.
Son 10 yılın verilerine göre her yıl ortalama 42 bin öğretmenin ilk ataması yapılıyor.
Son 10 yılda öğretmen sayısı resmi kurumlarda %44, özel kurumlarda ise %244 arttı.
2019-20 eğitim-öğretim yılında toplam öğretmen sayısı 1.117.686. (Resmi: 942.936, Özel: 174.750)
MEB bütçesinin %72,9’u personel giderlerine ayrılıyor.
Nisan 2020’ye ait verilere göre net öğretmen ihtiyacı 74.836.
2019 yılına ilişkin Sayıştay Başkanlığı verilerine göre Türkiye genelinde 45.141 öğretmen norm kadro fazlası durumunda.
Öğretmen olmak isteyenlerin sayısı ihtiyacın üzerinde
2019 yılında 285.674 kişi KPSS kapsamındaki Öğretmenlik Alan Bilgisi Testi’ne (ÖABT) girdi.
2017 yılına ilişkin ÖSYM verilerine ÖABT’ye giren adayların %47’si fen-edebiyat fakültesi mezunuydu. Toplam 91 öğretmenlik alanı içinde 83’ünde fen-edebiyat fakülteleri ağırlıkta olmak üzere diğer fakültelerden mezun olan kişiler de pedagojik formasyon sertifika programını tamamlayarak eğitim fakültesi mezunları gibi öğretmen olabiliyorlar.
Temmuz 2020’de Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esasları’nda değişiklik yapıldı. Böylece pedagojik formasyon sertifika programının yerini MEB ve YÖK işbirliğinde düzenlenen Öğretmenlik Meslek Bilgisi Tezsiz Yüksek Lisans Programı aldı.
Öğretmenlerin ortalama hizmet yılı ilden ile önemli ölçüde değişiyor.
2019 yılına ilişkin verilere göre Türkiye genelinde öğretmenlerin ortalama hizmet süresi 12,9 yıl. Bu süre,
Şırnak’ta 2,4, Hakkari’de 2,6, Ağrı’da 3,7 yıldır (en düşük üç il).
İzmir’de bu süre 16,9, Aydın’da 16,5, Yalova’da 16,1 yıldır (en yüksek üç il).
İller arası dengesizlikte geçmiş yıllara göre az da olsa bir düzelme söz konusu.
İllere göre öğretmenlerin ortalama hizmet yılı
Ekim 2016’dan bu yana öğretmen ilk atamaları sözleşmeli olarak yapılıyor. 2019’da yapılan bir güncellemeyle sözleşmeli öğretmenler, ilk atandıkları kurumda 4 yıl (3 yıl sözleşmeli, 1 yıl da kadroya atandıktan sonra olmak üzere) kalmak zorundalar.
2015-2017 arasındaki verilere bakıldığında Türkiye’de görev yerinden ayrılan öğretmenlerin dörtte biri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden ayrılmış ve ayrılan öğretmenlerin çoğu Marmara, İç Anadolu ve Ege bölgelerine gitmiştir.
2023 Eğitim Vizyonu’nda “Elverişsiz koşullarda görev yapan öğretmenlerimiz ve yöneticilerimiz için teşvik mekanizması” kurulması öngörülüyor.
Öğretmenin İyi Olma Hali:
Öğretmenin iyi olma hali öğretmenin işinde kendini nasıl hissettiği ve nasıl görev yaptığı ile ilgilidir. Bilişsel, psikolojik, fiziksel ve sosyal öğelerden oluşur, bağlamdan etkilenir ve birçok yönden eğitim süreç ve çıktılarını etkiler.
(Kaynak: http://bit.ly/2rXIW5w , Eğitim İzleme Raporu 2019 | Öğretmenler)
Öğretmen Planlaması Alanına Yönelik Öneriler
