Ortaokul öğretmenlerinin gözünden 'uzaktan eğitim'

Türkiye’de Covid-19 pandemisinin resmi olarak ilk kez tanımlanmasının üzerinden bir yıl iki ay (Mart 2020-Mayıs 2021) geçti. Pandemi ile geçen üç okul dönemi tamamlanmak üzere. Geçtiğimiz zaman dilimi içinde pandemi koşulları toplumsal yaşamın bütün alanlarını etkisi altına aldı. Pandeminin ilk aylarında sağlık hizmetlerinin ve yaşamın sürdürülmesine katkıda bulunan temel üretim hizmetlerinin öncelenmesi anlaşılabilir bir durum iken pandeminin ilk altı ayından sonra geçen zaman diliminde en geride bırakılan kamusal hizmet alanlarından birisi eğitim oldu.

Eğitim Sen “Eğitim Sen Uzaktan Eğitime Yakından Bakıyor” başlığı ile oluşturduğu soru seti yoluyla eğitimin en etkin bileşenlerinden birisi olan öğretmenlerin uzaktan eğitim ve yüz yüze eğitime dair görüşlerini almak üzere dijital kanalla veri topladı. Geliştirilen bilgi toplama aracı, Nisan 2021’in son haftasında sendika şube ve temsilciliklerine ulaştırıldı, ayrıca salgın koşullarında yüz yüze iletişim söz konusu olamadığı için web sayfası ve sosyal medya hesaplarında paylaşıldı ve bilgi toplama aracı gönüllülük temelinde öğretmenler tarafından dolduruldu. Bilgi toplama sürecine 3743 öğretmen katıldı.

Araştırmanın ilk sonuçlarını eğitim kademelerine göre inceleyen sendika, bu hafta ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine ilişkin verinin dağılımını ortaya koydu. Öğretim düzeylerine göre anketi dolduranların 936’sı ortaokul öğretmenidir. Ortaokul öğretmenlerinin yanıtları bu kademede öğretmenlerin ve öğrencilerin uzaktan eğitim ve çevrimiçi derslerde karşılaştığı özgül sorunları ortaya koymaktadır.

Ortaokul Öğretmenlerinin Günde Ortalama Kaç Saat Ders Verdiklerine İlişkin Dağılımları

Ortaokul öğretmenlerinin % 54’ü (501) “5-6 saat” ders vermektedir, haftada 21-30 saat ders verenlerin oranı % 58’dir (544). Ortaokul öğretmenlerinin arasında haftada 15 saat ve daha az ders verenlerin oranı % 17’dir (157). Ortaokul öğretmenleri arasında günde “4 saat ve daha az ders verenlerin oranları % 35’dir (328). 7 saatten daha fazla ders verenlerin oranı %11’dir.

Uzaktan eğitimde, ebeveynlerin çocuklarının eğitimleriyle daha çok ilgilenmek zorunda kalışları, öğretmen emeğinin değerini deneyimleri ile görmelerini sağlamıştır. Araştırmanın bulgularına göre ortaokul öğretmenlerinin önemli bir oranının günde 5-6 saat ders veriyor oluşları, derse hazırlık ve ödev-proje benzeri çalışmaları izleme, öğrenci ve veli grupları ile görüşmelerle birlikte düşünüldüğünde günün önemli bir kısmını eğitim etkinliği içinde geçirdiklerini ortaya koymaktadır.

Ortaokullarda Öğrencilerin Çevrimiçi Derslere Katılım Oranı

Ortaokul öğretmenlerinin görüşlerine göre çevrimiçi derslere öğrencilerin % 20’sinden azının katıldığını belirten öğretmenlerin oranı % 45’dir (432). Öğrencilerin % 40’ından daha azının çevrimiçi derslere katılabildiğini belirten öğretmenlerin oranı % 60’tir. Bu bulgu ortaokullarda ders izleme oranlarının çok düşük olduğunu göstermektedir. Öğrencilerin yarısından fazlasının katıldığını belirten öğretmenlerin oranı sadece % 30’dur. Bu çok çarpıcı bir sonuçtur.

Öğretmenlerin Çevrimiçi Derslerde Öğretme Heyecanı ve Sevinci Hissetme Durumlarına Göre Dağılımı

Bir öğretmen olarak uzaktan eğitimde öğretme heyecanı duyduklarını belirterek “evet” seçeneğini işaretleyen ortaokul öğretmenlerinin oranı % 9’dur (86). Ortaokul öğretmenlerinin % 38’i (359) doğrudan, çevrimiçi derslerde öğretme heyecanı ve sevincini yaşamadıklarını belirtmişlerdir. Öğretmenlik mesleğinin değeri öğretmenlerin ve öğrencilerin derslere heyecanla ve sevinçle katılmaları durumunda açığa çıkan bir süreçtir. Çeşitli nedenlerle bu heyecan ve sevinci yok oluşu üzerinde durulması gereken bir olgudur. Öğretme heyecanı ve sevincini “kısmen” hissettiğini belirten öğretmenlerin oranı % 53 (491) olmuştur. Diğer iki seçenekten birini seçmeyerek bu seçeneğe yönelmiş öğretmenlerin duygularını “kısmen” olarak belirtmeleri uzaktan eğitime ilişkin duyguların olumsuz olduğunu ortaya koymaktadır.

Ortaokul Öğretmenlerinin Çevrimiçi Derslerle Duygu Durumlarına İlişkin Dağılımı

Ortaokul öğretmenlerinin çevrimiçi derslerle ilgili duygu durumlarında, ilkokul öğretmenleri gibi, ortaokul öğretmenleri de iki büyük seçenek arasında yoğunlaşmışlardır % 89 (833). Ortaokul öğretmenlerinin en büyük sorunu “ders katılım düzeyinin düşük olmasıdır % 49 (462). İkinci seçeneği işaretleyen ortaokul öğretmenleri, “öğrencileri göremeden etkili iletişim kuramadan ders yapmanın güçlerini azalttığını” ifade etmektedirler % 40 (371). Bu iki olgu, yani öğrencilerin derslere düşük düzeyde katılım göstermesi ve onlarla etkili bir iletişim kuramadan dersin işlenişi öğretmenlerin moralini çok olumsuz biçimde etkilemektedir. Diğer seçenekleri işaretleyen öğretmenleri oranı ise % 11’dir.

Ortaokul Öğretmenlerine Göre Çevrimiçi Derslerde Öğrencilerin Eğitsel Olarak Karşılaştığı Sorunların Dağılımı

Öğrencilerin uzaktan eğitimde eğitsel olarak karşı karşıya kaldığı sorunları öğrenmek alınacak önlemleri de ortaya koymak açısından önemlidir. Ortaokul öğretmenlerinin büyük bir kısmı (% 53, 498) en temel sorun olarak “öğrencilerin yetersiz internet bağlantıları ve gerekli cihazlara sahip olmamaları nedeniyle derse katılmadıklarını” belirtmişlerdir. Ortaokul öğretmenlerine göre ikinci büyük sorun % 16, 153) öğrencilerin uzaktan eğitime katılım konusunda “güdüleme eksikliği yaşıyor” olmalarıdır. Yine öğretmenlerin % 13’ü (121) “uzaktan eğitimde öğrencilerin yeterince öğrenemediklerini” düşünmektedirler. Son olarak öğretmenler öğrencilerin fiziksel aktivite yetersizliği ve iletişim/etkileşim eksikliği nedeniyle duygusal sorunlar yaşadıklarını ifade etmektedir.

Ortaokul öğretmenleri asıl sorunlarla tali olanları birbirinden ayırt edecek biçimde yanıtlar vermişlerdir. Ortaokul öğretmenlerinin yarısından çoğunun görüşlerine göre öğrenciler eğitime erişememiş ve eğitim hakkını kullanamamıştır.

Ortaokul Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre Genel Anlamda Uzaktan Eğitimde yaşanan En Temel Sorunların Dağılımı

Ortaokul öğretmenlerinin % 64’ünün (603) görüşüne göre en temel sorun “uzaktan eğitimde çocuklar için eşit koşulların sağlanmaması” ve % 23’üne göre (210) bu sorunları çözmek üzere “devletin uzaktan eğitim için internet – cihaz desteğinde bulunmaması”dır. Bu iki sorun üzerinde odaklanan öğretmenlerin oranı % 87’ye (813) ulaşmaktadır. Bu iki seçenek birlikte düşünüldüğünde Anayasa ve ilgili yasalara göre siyasal iktidarın, sosyal devletin bir gereği olarak çocukların eğitim hakkını sağlaması gerekirken bunu yapmadığını ortaya koymuştur.

 Bu iki seçeneğin dışında, “öğretmen emeği sömürüsünün arttığını” (%9, 84)” “devletin uzaktan eğitimde teknik destek sağlamadığını (%1, 10) belirten öğretmenler bulunmaktadır.

Ortaokul Öğretmenlerinin Görüşlerine Pandemi Sürecinde Kısa Süre de Olsa Yapılan Yüz Yüze Eğitimlerde En Temel Sorunların Dağılımı

Ortaokul öğretmenlerinin % 37’si (345) “öğretmenlerin kitlesel ve hızlı bir biçimde aşılanmamasının eğitimde kaygıyı arttırdığını ifade etmektedir. Ortaokul öğretmenlerinin % 36’sı (337 yüz yüze eğitimi toplum sağlığı bağlamında değerlendirmiş ve “toplumda kitlesel ve hızlı bir aşılamanın olmamasının eğitimin bileşenlerini olumsuz biçimde etkilediğini belirtmiştir. Aşılanma konusunda bu iki grubun toplamı tüm ortaokul öğretmenlerinin % 73’ünü oluşturmaktadır. Diğer seçeneklerde öğretmenler, % 13 (120) ile “okullarda etkili mekan düzenlemelerinin yapılmadığını, bu nedenle kalabalık okul ve sınıfların var olduğunu”; % 12’si (118)”  eğitim bileşenlerin dâhil olduğu katılım mekanizmalarıyla, demokratik bir eğitim planlamasının hayata geçirilemediğini” ifade etmişlerdir.

Pandemide Ortaokul Öğretmenlerinin Aşılanması Durumu

Ortaokul öğretmenleri arasında henüz aşı olmayanların oranı % 83 (775) iken iki doz aşı olduğu belirlenenlerin oranı % 13’tür (123) ve bir doz aşı olduğunu belirtenlerin oranı % 4’tür (38). Araştırma sürecinde ortaokul öğretmenlerinin aşılamada öncelikli gruplar arasında olmadığı görülmektedir.

Pandeminin Bir Süre Daha Devam Etmesi Durumunda Ortaokul Öğretmenlerinin Eğitimin Nasıl Devam Edeceğine Dair Görüşleri

Ortaokul öğretmenlerinin % 53’ü (493) yüz yüze ve uzaktan eğitim için temel önlemler alınarak uzaktan eğitim ve yüz yüze eğitimin harmanlandığı bir modelin uygulanması gerektiğini belirtmektedirler. Uzaktan eğitim seçeneğini hiç düşünmeyerek “derslik yapımı ve yeni öğretmen ataması yapılarak en kısa zamanda yüz yüze eğitime geçilmesi” gerektiğini ifade eden öğretmenlerin oranı % 31 (288)’dir. Yönetilemeyen pandemi koşullarında yüz yüze eğitim seçeneğini hiç düşünmeyerek “dijital eşitsizlikler giderilerek uzaktan eğitim yapılmalıdır” seçeneğini işaretleyen öğretmenlerin oranı %16’dır (155). Her iki seçenekte de yüz yüze eğitim vurgusunu öne çıkaran öğretmenlerin oranı % 84’tür. Bu bulgu, uzaktan eğitim süreci ve sonuçlarına ilişki olumsuz yargılarla tutarlıdır.

Ortaokul Öğretmenlerine Göre Pandemide Uzaktan Eğitimin En Derin Ekonomik Etkilerine İlişkin Dağılım

Ortaokul öğretmenlerinin büyük bir kısmı % 30’u (275) elektrik harcamalarının arttığını % 7’i (69), bilgisayar tablet satın aldığını % 5’i (49) maaşlarının reel anlamda düştüğünü ve % 2’si sınırsız pahalı internet paketleri kullanmaya başladığını ifade etmişlerdir. Tüm ekonomik sorunların iç içe geçişini gören öğretmenlerin % 53’sı “yukarıdakilerinin hepsi” seçeneğini işaretleyerek pandemide ekonomik anlamda olumsuz yönde etkilendiklerini ifade etmişlerdir.