YÖK Bu Hatalı Kararından Döner mi?
Prof. Dr. Nizamett
Giriş
Eğitim Fakültelerinin yeniden yapılandırılması çalışmaları kapsamında Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin yıllardır “Bölüm”, “Anabilim Dalı” olarak hizmet veren akademik birimleri, Yükseköğretim Yürütme Kurulu’nun 15.06.2016 tarihli Kararı ile özgün akademik yapıları bozularak farklı yapılara dönüştürülmüştür
Konunun önemle üzerinde durulması gereken bir yanı da şudur: Bütün bu kararlar alınır ve işlemler gerçekleştirilir
Bu yazıda, “kabul edilebilir akademik dayanaklardan yoksun” ve “ilgili tarafların işbirliğine dayalı olmayan”; Yükseköğretim Yürütme Kurulu’nun yukarıda zikredilen yanlış kararının, hukuki yönleri hukukçulara bırakılarak, Ülkemizde “eğitim bilimleri”nin ve buna dayalı uzmanlık alanlarının gelişimine olumsuz yansımaları üzerinde durulmaktadır.
“Eğitim (Bilimleri) Fakültesi”nin Kuruluşu ve Amaçları
Ankara Üniversitesi Senatosu, bundan 53 yıl önce ülkemizde genel öğretim kurumlarına öğretmen yetiştiren toplam 84 kurum (İlköğretmen okulları, Eğitim Enstitüleri, Yüksek Öğretmen Okulları) var iken öğretmenlerin dışında, eğitim uygulamalarında ihtiyaç duyulan eğitim uzmanı adaylarını yetiştirmeyi temel amaç edinen “Eğitim (Bilimleri) Fakültesi”ni kurmuştur.
Bunu yaparken Ankara Üniversitesi Senatosu, bu tür Fakültelerin dünyadaki konumlarını ve işlevlerini inceleterek bir rapor hazırlatmış ve Fakülte’nin kuruluşuna dayanak oluşturan bu raporu kitap haline getirmiş ve Üniversitenin yayını olarak kamuoyunun hizmetine sunmuştur(Ankara Üniversitesi, 1967).
Eğitim (Bilimleri) Fakültesi, Ankara Üniversitesi Senatosu’nun 31.03.1964 tarih ve 463/2718 sayılı kararı ile kurulmuş ve bu karar Milli Eğitim Bakanlığınca da onaylanmıştır. Ankara Üniversitesi Senatosu Fakültenin kurucuları olarak; Prof. Dr. Bedii Ziya Egemen, Prof. Dr. Bülent Nuri Esen, Prof. Dr. Yaşar Karayalçın, Prof. Dr. Mihri Mimioğlu, Prof. Dr. Hamide Topcuoğlu ve Ord. Prof. Dr. Suut Kemal Yetkin’i görevlendirmiş, bu Kurucuların kendi aralarından seçtikleri Prof.Dr.Hamide Topçuoğlu’nun “Kurucu Dekan” olarak görev aldığı Fakülte 1965-1966 öğretim yılında öğretime başlamıştır.
Fakültenin kuruluş amaçları şunlardır:
-
Memleketimizde eğitim ile ilgili çeşitli problemlerin bilimsel metotlarla akademik seviyede araştırılmasını ve toplumumuz için en isabetli hal suretlerinin bulunmasını sağlayacak bilim adamları yetiştirmek,
-
Orta dereceli okullara öğretmen yetiştiren kurumlara meslek dersleri öğretiminde bulunacak öğretim üyesi ve öğretmen yetiştirmek(bugün için Eğitim Fakültelerine öğretim elemanı) yetiştirmek.
-
Orta dereceli okulların rehberlik, okul psikologluğu, idarecilik alanlarına eleman hazırlamak,
-
Üniversite öğrencilerinden ileride öğretmen olmak isteyenlere öğretmenlik formasyonu vermek ve
-
Mezuniyet sonrası eğitiminin memleketimizde sağlanmasına çalışarak eğitimde doktora payesini bahşedecek ihtisas öğretiminde bulunmak(Ankara Üniversitesi, 1976, 139)
“Eğitim Bilimleri Fakültesi” ve “Eğitim Fakültesi” Farkı
Ülkemizde “Eğitim Bilimleri” alanında kendi türünde ilk olan Eğitim (Bilimleri) Fakültesi, temel kuruluş amaçları “öğretmen yetiştirmek” olan “Eğitim Fakültelerinden amaç ve örgüt yapısı bakımından tamamen farklı olarak kurulmuştur.
Öğretmen yetiştirmek, daha önce belirtildiği gibi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin birincil amacı değildir. Bu husus Fakültenin 2 no’lu kuruluş yayınında yer alan aşağıdaki ifadeden açık bir biçimde anlaşılmaktadır:
..... Eğitim Fakültesi, yalnız “eğitim bilimleri” alanında öğretmen yetiştirmeyi uhdesine alıp, diğer klasik bilim dallarının öğretmenlerine ancak “meslek formasyonu” vermekle yetinecektir. Fizik öğretmeni, Edebiyat öğretmeni, ilh.. şimdiye kadar olduğu gibi, öğretmen olacağı okulun derecesine göre, ya Üniversitelerin çeşitli Fakültelerinden, ya da Eğitim Enstitülerinden veya mümasil okullardan çıkacaktır (Ankara Üniversitesi, 1967, IX).
Ayrıca Fakültenin kuruluş yayınlarının ilkinde Eğitim (Bilimleri) Fakültesi’nin öğretmen yetiştirme konusundaki bakış açısı, şu şekilde belirtilmiştir:
... Asıl fonksiyonları öğretmen yetiştirmekten ibaret olan yerleşmiş, müesseseleşmiş bir çok yüksek öğretim kurumlarımız zaten mevcuttur. Bu itibarla Eğitim(Bilimleri
Kuruluş aşamasında benimsenen bu yaklaşım, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin esas itibariyle öğretmen yetiştiren bir kurum olarak düşünülmediğinin göstergesidir.
1982 yılında tüm öğretmen yetiştiren kurumların “Eğitim Fakültesi” adını almaları ve üniversite şemsiyesi altına alınmaları ile birlikte, başlangıçta “Eğitim Fakültesi” adıyla kurulan bu Fakülte, diğer fakültelerden farklılığı korunarak 1983 yılında 2809 sayılı yasayla “Eğitim Bilimleri Fakültesi” adını almıştır.
Görüldüğü üzere; Eğitim Bilimleri Fakültesi ile Eğitim Fakülteleri’nin misyon ve işlevleri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Tıpkı “Tıp Fakültesi” ve “Sağlık Bilimleri Fakültesi” farklılığı gibi.
“Eğitim Bilimleri Fakültesi” ile “eğitim fakülteleri” arasındaki farklılık bir astlık ya da üstlük farklılığı değildir. Bu iki Fakülte türü kendi kuruluş amaçları çerçevesinde, daha etkili eğitim ortamları yaratma konusunda birbirlerini bütünleyen, işbirliği içinde çalışmak konumunda olan elemanlar yetiştirdiklerin
Özetle, Eğitim Fakültelerinde esas olarak öğretmen yetiştirme odaklı öğretim söz konusu iken; Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde eğitim bilimlerinin çeşitli uzmanlık alanlarında lisansüstü eğitim verme, öğretim üyesi yetiştirme, araştırma, inceleme ve yayın yapma amacı ön plandadır.
Uzun yıllardır yeni uzmanlık alanları ile gelişen Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin bünyesindeki Bölümler ile amaçlanan; daha ziyade Eğitim Fakülteleri’nden farklı olarak eğitim bilimleri alanlarında uzmanlaşmaya, araştırmaya ve akademik çalışmalara yöneliktir.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, köklü tarihi ile farklı uzmanlık alanlarında çok zengin bir birikim ve deneyime sahiptir. Bu bilimsel birikim ve deneyim, yetiştirilen uzmanlar vasıtasıyla eğitim sorunlarının çözümüne ve Milli Eğitim Sistemi’nin geliştirilmesine önemli katkılar sağlamıştır. Bu nedenle; Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin Bölüm bazında örgütlenen farklı uzmanlık alanlarının yeni düzenleme ile Eğitim Bilimleri Bölümü bünyesinde yapılanması, gelişmiş ülkelerdekinden farklı olarak eğitim bilimlerinin ülkemizdeki gelişimine zarar verecek niteliktedir
Fakültenin kuruluş yıllarında; “Eğitim Programları ve Öğretim”, “Eğitimde Psikolojik Hizmetler”, “Eğitim Yönetimi, Teftişi ve Planlaması”, “Özel Eğitim” ve “Halk Eğitimi” adlarını taşıyan beş temel bölümü (bunların içinde de 16 Anabilim Dalı) Ankara Üniversitesi Senatosunun onayından geçen lisans ve lisansüstü programları uzun yıllar uygulaya gelmişlerdir. Yıllar içinde bu bölümlere yeni bölüm ve anabilim dalları katılmış. Bazı bölüm ve anabilim dallarının adlarında bazı değişiklikler de olmuştur. Ancak bu değişiklikler hep Fakültenin akademik kurullarının ve Ankara Üniversitesi Senatosu kararlarının Yüksek Öğretim Kurulunca onaylanması çerçevesinde gerçekleşmiştir.
Yukarıda belirtilen lisans ve Lisansüstü programların yanı sıra Eğitim Bilimleri Fakültesi, kuruluş yasasında yer alan 2.amacının bir gereği olarak Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi ile Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinin çeşitli bölümlerine devam eden öğrencilerin 3.sınıfa geldiklerinde, kendi Fakültelerindeki lisans programlarına paralel bir biçimde, yeni herhangi bir maddi külfete katlanmadan, katıldıkları “öğretmenlik Formasyonu” programlarını, yine yıllarca başarılı bir biçimde yürütmüştür. Bu programların önemli bir özelliği de MEB ile yapılan işbirliği çerçevesinde, ortaöğretim alan öğretmeni ihtiyacı duyulan alanlara göre kontenjanların belirlenerek, adaylar arasından bir “seçme” sürecinin işletilerek niteliğin ön planda tutulduğu programlar olmasıdır.
YÖK Kararında, Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin Ülkemizde Eğitimin ve “Eğitim Bilimleri”nin Gelişimine katkıları Dikkate Alınmış mıdır?
Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin kuruluşundan itibaren günümüze kadar gösterdiği gelişmeler ülkemizde eğitimin, eğitim bilimlerinin gelişimine yarım yüzyılı aşkın süredir aşağıda özetlenen katkıları çerçevesinde bakıldığında YÖK’ün bu makalenin konusu olan “Eğitim Bilimleri Fakültesi”ne ilişkin kararının ne denli isabetsiz bir karar olduğu anlaşılabilecekt
Eğitim Bilimleri Fakültesi kuruluşundan günümüze kadar geçen yarım yüzyılı aşan süre içinde “eğitim bilimleri”nin değişik uzmanlık alanlarında yürüttüğü lisans programlarının yanısıra, aşağıdaki başlıklar altında özetlenebilecek boyutlarda ülkemizde eğitim ve eğitim bilimlerinin gelişimine önemli hizmetler sunmuştur:
Lisansüstü Eğitim Programları: Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin lisans programları ile birlikte yıllardır yürüttüğü programlardan birisi de Lisansüstü(yükse
Yine eğitim bilimleri alanında Türkiye’deki lisansüstü eğitim programlarının gelişimini de ele alan bir temel kaynakta, Batı ülkelerinde görülen mezuniyet sonrası uzmanlık ve doktora çalışmalarının benzeri olan ilk programların Türkiye’de henüz pek bilinmediği belirtilmekte, Türkiye’de lisansüstü programların ilk kez Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde yüksek lisans programları ve Hacettepe Üniversitesi’nde Mezuniyet Sonrası Fakültesi programları ile başlatıldığı vurgulanmaktadır (Kaya, 1984, 245).
Yukarıdaki açıklamalardan, Türkiye’de eğitim bilimleri alanındaki lisansüstü eğitim programlarının başlatılması ve kurumsallaştırıl
Düzenlemiş Olduğu Bilimsel Toplantılar(Semp
Yurt Dışındaki Türk Çocuklarının Eğitim Sorunları (1979); Atatürk Devrimleri ve Eğitim Sempozyumu (Atatürk’ün Doğumunun 100.Yılına Armağan-1981); Zorunlu Eğitim Sempozyumu (ÜNESCO TÜRKİYE Milli Komisyonu ile birlikte- 1993); Hoşgörü ve Eğitim Toplantısı (ÜNESCO Türkiye Milli Komisyonu ile birlikte- 1995); Üniversite Eğitimi (Eğitim Bilimleri Enstitüsü ile birlikte – 1996); Türkiye Cumhuriyeti’nin 75.Yılında Toplumumuz ve Eğitim (1998); Öğretmen Yetiştirmede Eğitim Bilimlerinin Yeri (1999); 77. Yılında Öğretim Birliğinin Neresindeyiz? (2001); Eğitim Bilimlerinin Uzmanlık Alanları ve Eğitim Uzmanı Yetiştirmenin Neresindeyiz? (2001); 78.Yılında Öğretim Birliği ve Yurt Dışında Eğitim Gören Türk Öğrenciler (2002); 21.Yüzyıl Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu (2002); Avrupa Birliği ve Eğitim (2003); Köy Enstitüleri ve Öğretmen Yetiştirme (2003).
Ayrıca Eğitim Bilimleri Fakültesi , 14-24 Ağustos 1977 tarihleri arasında WCCI (World Council For Curriculum and Instruction)’un İstanbul Tarabya Otelinde, gerçekleştirdiği ve ana teması “Yaşam Boyu Eğitim” (Life-Long Education In A World Perspective) olan “III. Dünya Eğitim Konferansı”na ev sahipliği yapmıştır.
İlklerini Yaparak Ülkemizde Kurumsallaşmasın
I. Ulusal Çocuk Kitapları Sempozyumu: Sorunlar ve Çözüm Yolları (2000), . Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu: Gelişmeler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri (2006); Uluslararası Eğitim Sosyolojisi Sempozyumu (2014) toplantıları da ülkemizde ilkler kategorisine giren Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin yayına dönüşen önemli akademik toplantılarıdır.
Çeşitli Kamu ve Özel Sektör Kuruluşları İle İşbirliği Çerçevesinde Gerçekleştirilen Hizmet-içi Eğitim Programları – Seminerler:Kuruluşundan günümüze, Eğitim Bilimleri Fakültesi öğretim üyeleri Milli Eğitim Bakanlığı başta olmak üzere, sayıları yüzlerle ifade edilebilecek kamu ve özel sektör kuruluşu ile Ankara Üniversitesi arasındaki işbirliği çerçevesinde gerçekleştirilen yine sayıları binlerle ifade edilebilecek sayıdaki hizmet-içi eğitim programlarında, seminerlerde, çalıştaylarda ihtisas alanları ile ilgili olarak (Ölçme ve Değerlendirme, Program Geliştirme, Eğitim Psikolojisi, Öğretim Yöntemleri vb.) katkı sunmuş ve sunmaya devam etmektedirler.
Araştırma Projeleri: Kuruluşundan günümüze Eğitim Bilimler Fakültesi öğretim elemanlarınca, eğitim sorunlarımız ile ilgili pek çok araştırma projesi gerçekleştiriler
Raporlar (Hazırlanarak İlgili Makamlara Sunulan ve Kamuoyu İle Paylaşılan Raporlar: Eğitim Bilimleri Fakültesi, ülkemizde karşılaşılan önemli eğitim sorunları ile ilgili bir çok rapor hazırlayarak ilgili makamlara sunmuş ve ilgili kamuoyu ile de paylaşmıştır. “4+4+4 Uygulamalar İle İlgili Rapor”u ile “Üniversiteye Giriş Sınavında Yaşanan Şifre Skandalı İle İlgili Rapor”; “Çağdaş Üniversitede Öğrenci Başarısının Değerlendirilmes
Mezunları İzleme Araştırmaları: Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin önemli akademik etkinliklerinden birisi de kuruluşundan itibaren her on yılda bir gerçekleştirilen mezunları izleme araştırmalarıdır
Yayınlar (Kitaplar) ve Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi: Kuruluşundan günümüze, Eğitim Bilimleri Fakültesi Fakülte Yayını olarak yüzlerle ifade edilebilecek sayıda “Kitap” yayınlamıştır. Yine Fakülte öğretim üyelerinin özel yayınevlerinin basımı olan yüzlerle ifade edilebilecek yayınları bulunmaktadır. Ayrıca, halen hakemli dergi konumunda olan “Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi” Fakültenin kuruluşundan itibaren kesintisiz olarak yayımlanmıştır.
SONUÇ
Ankara Üniversitesi Senatosu’nun Dünyanın çeşitli üniversitelerini inceleterek yaptırdığı kapsamlı araştırmalar ve hazırlattığı raporlara dayalı olarak özel bir yasayla 1964 yılında kurulmuş olan Eğitim Bilimleri Fakültesi’nin yapısı, sonuncusu 15.06.2016 tarihinde olmak üzere Yüksek Öğretim Yürütme Kurulumuzca 3 ayrı kez, bağlı olduğu Üniversite ve Fakültenin görüşün alınmadan “Eğitim Fakültelerinin Yeniden Yapılandırılması
Daha önce, benzer bir biçimde, iki ayrı kez yapılan “yeniden yapılandırma” uygulamasındaki hatalar görülerek gerekli düzeltmelerin yapılması erdemi nasıl gösterildiyse; tüm bölümleri şimdiye kadarki çalışmalarıyla kendini kanıtlamış olan 52 yıllık bir geçmişe sahip bu Fakülte’nin yapılandırılması ile yapılan uygulamadaki hatanın giderilmesi erdeminin Yüksek Öğretim Kurulumuzca gösterilebileceğ
KAYNAKLAR
-
Ankara Üniversitesi (1966). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bülteni. Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Kurulu Yayınlar Serisi, No: 1.
-
Ankara Üniversitesi (1967). Çeşitli Memleketlerde Üniversitelere Bağlı Eğitim Fakülteleri, Eğitim Enstitüleri, Eğitim Kolejleri, Eğitim Bölümleri ve Kürsüleri: Döküman A: I. Türkiye II. İngiltere III. Amerika Birleşik Devletleri Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Kuruluş Yayınları: No:2.
-
Ankara Üniversitesi (1976). Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi 1965 - 1976 A.Ü. Eğitim Fakültesi 10. Yıl Yayınları No:1, Ankara: A.Ü. Basımevi.
-
Karayalçın, Y. (1989). “Lisans-Üstü Eğitim”, Yükseköğretimde Değişmeler. Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları, Bilim Dizisi No: XII, s.191-227.
-
Kaya, Y. K. (1984). İnsan Yetiştirme Düzenimiz: Politika, Eğitim , Kalkınma (Geliştirilmiş 4.Baskı). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal ve İdari Bilimler İşletmesi.