Aralık 2019’da Çin’in Wuhan kentinde başlayıp dünyaya yayılan Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19), Dünya Sağlık Örgütü tarafından 11 Mart 2020’de Küresel Salgın (Pandemi) olarak ilan edilmiştir. Salgın sürecinin başından bu yana çeşitli ülkeler salgın ile mücadelede farklı yöntemler izlemiştir. Ülkemizde 10 Ocak 2020’de ilgili alan uzmanlarından oluşan bir Bilim Kurulu oluşturulmuş; 10 Mart 2020’de ilk olgunun görülmesiyle birlikte salgından korunma ve salgının kontrolüne yönelik önlemler Bilim Kurulu tarafından uygulamaya konulmuş ve salgının seyrine göre farklı mücadele yöntemleri izlenmiştir.
Alınan önlemler kapsamında kişiler arası teması ve bulaş riskini azaltmak amacıyla 13 Mart 2020’de ülke genelinde eğitim ve öğretime ara verilmiştir. Üniversitelerde çevrimiçi eğitime geçilmiş, uygulamalı eğitim ve staj gibi konularda da salgının seyrine göre kararlar verilerek uygulamaya konulmuştur.
Salgının 2021-2022 Eğitim-Öğretim yılında da devam edeceği öngörüsü ile İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa'da yüz yüze ve çevrimiçi eğitimin bir arada gerçekleştirileceği karma (hibrit) eğitim modeli uygulanması ve sınavların yüz yüze yapılması kararlaştırılmıştır.
Bu kılavuz İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Rektörlüğünce oluşturulan Hijyen Kontrol Komisyonu tarafından yerleşkelerde gerçekleşecek eğitim ve diğer faaliyetlerde COVID-19 yayılımına karşı sürdürülen enfeksiyon kontrol önlemlerine dair bilgi vermek, Üniversitemiz öğrenci ve çalışanlarının kişisel koruyucu ekipman kullanımı, kişisel hijyen ve sosyal alanların uygun şekilde ortak kullanımına yönelik ilke ve tutumları belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.
KİŞİSEL KORUYUCU EKİPMAN KULLANIMI, EL HİJYENİ VE EL ANTİSEPTİĞİ
Kişisel Koruyucu Ekipmanlar
. COVID-19 esas olarak damlacık ve temas yoluyla bulaşmaktadır. Bulaşmada en büyük risk, enfekte ortamdan ziyade enfekte bireylerdir.
. Üniversiteler toplu bulunulan ve uzun zaman geçirilen ortamlar olduğu için yerleşkelerde bulunan her birey kişisel korunma önlemlerine uymalıdır.
. Öğrenciler ve Üniversite çalışanları yanlarında el antiseptiği ile yedek maske bulundurmalıdır.
· Her öğrenci kendi kişisel koruyucu ekipmanını temin etmekle yükümlüdür. Acil bir gereksinim halinde Üniversitemiz tarafından ekipman temini konusunda yardımcı olunacaktır.
· Tekrar kullanımı uygun olmayan kişisel koruyucu ekipman kesinlikle ortak alanlarda bırakılmamalı, uygun şekilde atık kutularına atılmalıdır.
Maske Kullanımı
· Üniversitemiz yerleşkeleri içerisinde (açık ve kapalı alanlarda) tek kullanımlık tıbbi/cerrahi maske veya yıkanabilir bez maske kullanılacaktır.
· Yüksek koruyuculuk seviyesindeki maskelerin (FFP2/FFP3) gündelik kullanımına Üniversitemiz yerleşkeleri içerisinde aksi belirtilmedikçe gerek bulunmamaktadır.
· Maske takmaya engel oluşturan kronik hastalığı (astım, KOAH, panik atak… gibi) bulunan kişiler durumlarını belgelendirerek maske yerine yüz koruyucu siperlik kullanabilir.
· Maske takılmadan önce ve çıkarıldıktan sonra eller yıkanmalı, bu mümkün değil ise el antiseptiği kullanılmalıdır.
· Maske burun, ağız ve çeneyi tam olarak kapatacak ve yüzün yan kısımlarına tam temas edecek şekilde takılmalıdır.
· Maskenin iplerinden tutularak takılması, maske takılıyken maskenin dış yüzüne el ile temas edilmemesi, maske olsun ya da olmasın el ile yüze dokunulmaması önemlidir.
· Maske nemlendiğinde, kirlendiğinde ve uzun süre kullanıldıktan sonra değiştirilmelidir.
Yüz Koruyucu Siperlik Kullanımı
· Maske kullanımı genel korunma için yeterlidir. Normal şartlarda maske ile birlikte yüz koruyucu siperlik kullanımına gerek yoktur.
· İşi gereği çok sayıda farklı kişi ile yakın teması olanlar (güvenlik, danışma, öğrenci işleri, hasta muayene/tetkik alanları gibi) ve kapalı ortamda başkaları ile uzun süre yakın mesafede çalışması gereken kişiler maske üzerine gözlük veya yüz koruyucu siperlik de kullanmalıdır.
· Maske takmaya engel oluşturan kronik hastalığı (astım, KOAH, panik atak… gibi) bulunan kişiler durumlarını belgelendirerek maske yerine yüz koruyucu siperlik kullanabilir.
Tıbbi Eldiven Kullanımı
· Üniversitemiz yerleşkelerinde eğitim alanlarında COVID-19’dan korunmak amacıyla tıbbi/cerrahi eldiven kullanılmasına gerek yoktur.
· Eldiven kullanılması gereken durumlarda (tıbbi uygulamalar ve labotatuvar uygulamaları gibi) eldiven takılmadan önce ve çıkarıldıktan sonra mutlaka el hijyeni sağlanmalıdır.
· Tıbbi eldiven kullanımı gereksiz bir güven hissi oluşturarak el yıkama sıklığını azaltabilir ve çok fazla yere dokunmak suretiyle ellerle bulaş riskini arttırabilir.
· Kantin, yemekhane, evsel ve tıbbi atıkların toplanmasında çalışanlar tek kullanımlık eldiven kullanacaktır.
· Eldivenin, el temizliği yerine geçmediği unutulmamalıdır.
İş Kıyafetleri
· Üniversitemiz yerleşkeleri içerisinde temizlik, taşıma, yemek hazırlama-sunma, güvenlik görevlileri gibi işe özel kıyafet kullananlar ile hasta hizmeti veren ve laboratuvarda çalışan görevlilerin iş kıyafetleri kişiye özel olmalı, farklı kişiler arasında ortak kullanılmamalı, işe geliş ve gidişlerde değiştirilmelidir.
· İş kıyafetleri çıkarıldığında çırpma ve silkeleme yapılmaksızın katlanarak muhafaza edilmelidir.
· İş kıyafetleri giyilmeden önce ve çıkarıldıktan sonra eller su ve sabun ile en az 20 saniye boyunca ovularak yıkanmalı veya el antiseptiği uygulanmalıdır.
· İş ortamında kullanılan kıyafetler ile ortak alanlara geçilmemeli, eve bu kıyafetler ile gidilmemelidir.
El Hijyeni
Üniversitemiz yerleşkeleri içerisinde aşağıdaki durumlarda mutlaka el hijyeni (su ve sabun ile yıkayarak veya el antiseptikleri kullanılarak) sağlanmalıdır.
· Yerleşkeye girildikten sonra
· Yemek öncesi ve sonrası
· Tuvalet kullanımı öncesi ve sonrası
· Diş, ağız, yüz ve göz temizliği öncesi ve sonrası
· Öksürme ve hapşırma sonrası
· Ortak kullanılan yüzeylere temas sonrası
· Dışarıdan eve/ofise gelindiğinde
· Ellerin görünür şekilde kirlendiği her durumda
· Eldiven giyilmeden önce ve çıkarıldıktan sonra
· Tıbbi maske kullanımı öncesinde ve çıkarıldığında
· El hijyeninin tam olarak sağlanabilmesi için eldeki aksesuarların ve tırnak ürünlerinin çıkartılması gerekir.
El Antiseptiği
· Öğrenciler ve Üniversite çalışanları yanlarında en az 100 ml uygun (%70-80 alkol içeren) el antiseptiği / kolonya ve dezenfektan etkili ıslak mendil bulundurmalıdır.
COVID-19 AŞISI VE SALGIN YÖNETİMİ
COVID-19 Aşısı
· Üniversitemiz tüm öğrencilerimize ve personelimize en az iki doz COVID-19 aşısı (iki doz inaktif aşılı olanlar için ayrıca hatırlatma dozu) yapılmasını kuvvetle tavsiye eder.
· COVID-19 dijital aşı karneleri e-nabız sistemi üzerinden belgelendirilerek ders dönemi öncesinde Üniversitemiz öğrenci işleri birimlerine iletilecektir.
· Çeşitli nedenler ile aşı olmamış öğrenci ve Üniversite personelinden haftada 2 kez (Pazartesi ve Perşembe günleri) COVID-19 PCR testi sonucu talep edilecektir.
· COVID-19 PCR testi tüm devlet hastanelerinde ücretsiz yapılmakla birlikte Üniversitemiz Cerrahpaşa Tıp Fakültesi COVID-19 Tanı ve Tedavi Merkezinde de yaptırılabilir.
· Yerleşke girişinde, yemekhane, kütüphane, derslik, laboratuvar, toplantı salonu, spor salonu gibi ortak kullanılan alanlarda gerektiğinde öğretim elemanı veya alanların idari sorumluları öğrenciden yukarıda izah edilen belgeleri göstermesini isteyebilir. Bu belgeleri ibraz edemeyen öğrenci Üniversite güvenlik birimince yerleşke sınırları dışına davet edilir.
Salgın Yönetimi
· Yerleşke / bina / derslik / laboratuvar girişlerinde HES kodu kontrolü yapılacaktır.
· HES kodu uygun olmayan öğrenci ve çalışanların yerleşke içerisinde bulunmaları uygun değildir.
· COVID-19 belirti ve bulguları gösterenler veya COVID-19 tanısı almış kişiler ile teması bulunanlar en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalıdır.
· COVID-19 testi negatif olsa dahi aşılı olup olmamasına bakılmaksızın öksürük, ateş gibi bulaşıcı hastalık belirtileri olan öğrenci ve personelin belirtileri geçinceye dek derslik/kütüphane/laboratuvar/sınav salonlarına alınmaması uygun olacaktır.
· Hastalık nedeni ile oluşan ders, laboratuvar, uygulama, staj vb. devamsızlığı ile ilgili konularda sağlık kuruluşlarından veya Üniversitemiz MEDİKO biriminden rapor alınması zorunludur. Konu ile ilgili durum birimin üst yönetimi tarafından değerlendirilecektir.
EĞİTİM ALANLARINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
Derslikler / Toplantı Salonları / Laboratuvarlar / Kütüphane
· Öğrencilerin aşı sertifikaları (dijital/basılı olarak) veya güncel PCR sonuçları yanlarında olmalıdır.
· Kapalı alanlarda sürekli maske kullanımı zorunludur.
· Aşılı veya güncel PCR testi sonucu ile birlikte HES kodu kontrolü yapılması şartıyla derslikler, toplantı salonları, laboratuvarlar ve uygulama alanlarında fiziksel mesafe kuralı aranmayacaktır.
· Dersler, blok ders olarak yapılmayacaktır.
· Eğitim malzemeleri olabildiğince kişiye özel olmalıdır.
· Bilgisayar, laboratuvar cihazları, telefon ve masa benzeri ortak kullanımı zorunlu malzemelerin yüzeyleri kullanım öncesi ve sonrasında dezenfekte edilmelidir.
· Masa yüzeyi, kapı kolu gibi birden çok kişinin temas ettiği alanların temizliğine özellikle dikkat edilmeli, bu tür alanların kullanımı sonrası el hijyeni sağlanmalıdır.
· Ders sürelerinin ilk ve son 5 dakikası sınıfın havalandırılması için kullanılacaktır.
· Sınıflar ders bitiminden itibaren tamamen boşaltılmalı ve teneffüs süresince pencereler açılarak havalandırılmalıdır.
· Kütüphanelerin belirli aralıklarla tamamen boşaltılarak havalandırılması; etüt salonunun veya kütüphanenin genişliği ve doluluğuna göre ilgili kütüphane yönetimince planlanarak ilan edilecektir.
· Zorunlu olmadıkça klima ve vantilatör kullanımından kaçınılmalıdır.
· Merkezi havalandırma sistemleri bulunan binalarda kapalı alanların havalandırılması %100 taze hava sirkülasyonu sağlanacak şekilde düzenlenmelidir.
· Öğretim üyeleri dersliklerde hastalık bulaşması açısından riskli olarak değerlendirdiği tutum ve davranışlar ile ilgili gerekli uyarılarda bulunma, gerekli fiziksel düzenlemeleri planlama, gerek gördüğünde (aşılı dahi olsa) hastalık belirtisi gösteren öğrenciyi test yaptırmak üzere ilgili sağlık kuruluşuna yönlendirme yetkisine sahiptir.Bu alanlarda enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Sınav Salonları
· Öğrenciler sınav salonlarına HES kodu kontrolü yapılarak alınacaktır.
· Kronik hastalığı olan, bağışıklığı bozuk / baskılanmış olan, COVID-19 açısından hassas grupta yer alan öğrenciler için önceden beyan ederek belgelendirmesi koşulu ile ayrı bir sınav yeri tahsis edilecektir.
· Sınav salonlarında uygulanacak diğer tedbirler için 4.1. Derslikler / Toplantı Salonları / Laboratuvarlar / Kütüphane başlığındaki genel tedbirlere bakınız.
SOSYAL VE ORTAK KULLANIM ALANLARINDA ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
Yerleşkelere Misafir Girişi
· Yerleşkelere aile bireyleri de dahil olmak üzere, Üniversitemiz öğrencisi olmayan kişiler kabul edilmeyecektir.
· Engelli veya yardıma ihtiyacı olduğunu belgelendirmek şartıyla refakatçi kabul edilecektir.
· Yerleşkeler enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Yemekhane / Kantin / Kafeterya / Büfe
· Yemekhanelerde seyreltilmiş oturma düzeni uygulanacaktır. Seyreltilmiş oturma düzeninde fiziksel mesafe kuralları geçerli olacaktır.
· Yemek sırasında çıkarılan maske bir kağıt içerisinde veya temasa olanak tanınmayacak şekilde muhafaza edilmelidir.
· Yemek yenilen alanlarda konuşmaktan kaçınılmalı ve yemek bittiğinde maske tekrar takılmalıdır.
· Yemek öncesi ve sonrasında eller uygun el yıkama tekniği ile yıkanmalıdır.
· Kapalı alanlar pencereler açılarak sık sık havalandırılmalıdır. Klima ve vantilatör kullanımından kaçınılmalıdır.
· Bu alanlarda enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Açık Alan Spor Alanları (Futbol, Basketbol, Tenis, Binicilik … vb.)
· Aşılı veya güncel PCR testi sonucu ile birlikte HES kodu kontrolü yapılması şartıyla sportif faaliyet esnasında maske takılması gerekmez.
· Sportif faaliyet öncesi ve sonrası ellerin ve yüzün yıkanması gerekir.
· Saha içine ağız ve burun salgıları atılmamalıdır.
· Üniversitemiz Spor Okullarında ders alan öğrencilerin yakınları maskeli olmak ve salgın kurallarına uymak şartıyla saha kenarında kendilerine gösterilen alanlarda bekleyebileceklerdir.
Kapalı Spor Salonları (Basketbol, Tenis/Squash, Voleybol, Fitness, Aletli Sporlar… vb.)
· Aşılı veya güncel PCR testi sonucu ile birlikte HES kodu kontrolü yapılması şartıyla sportif faaliyet esnasında maske takılması gerekmez.
· Sportif faaliyet öncesi ve sonrası ellerin ve yüzün yıkanması gerekir.
· Saha içine ağız ve burun salgıları atılmamalıdır.
· Aletli sporlarda aletlerin hijyenik temizliği salon personeli tarafından düzenli olarak yapılacaktır.
· Aletli sporlarda kullanıcılar aletlere temas ettikleri yüzeyleri kullanım öncesi ve sonrasında dezenfektan etkili ıslak mendil ile silmelidir.
Asansörler
· Zorunlu olmadıkça asansör kullanılmamalıdır.
· Asansör kullanımı öncesi ve sonrası el hijyeni sağlanmalıdır.
· Asansörlerde mümkünse hiç konuşulmamalıdır.
· Asansörün iç duvarlarına dokunulmamalı, asansör içindeyken sırt diğer kişilere dönük ve yüz asansör tabanına bakacak şekilde baş eğik durulmalıdır.
· Asansör içerisinde maske asla çıkarılmamalıdır.
· Asansör havalandırma fanlarının çalışır durumda olmasına dikkat edilmelidir.
Tuvaletler / Lavabolar
· Tuvaletlerde bulunan hijyen bilgilendirme ve uyarı afişlerine uyulmalıdır.
· Tuvalet kağıdı, kağıt havlu ve benzeri atıklar belirtilen çöp kutularına atılmalıdır.
· El kurutma cihazları kullanılmamalıdır.
· Eller uygun yıkama tekniği ile yıkanmalı, el hijyeni sağlanmalıdır. (bkz. 2.1.5. El Hijyeni)
Servis / Toplu Taşıma
· Servis veya toplu taşıma aracı kullanan tüm yolcular maske takmalı ve maske yolculuk boyunca çıkarılmamalıdır.
· Servise binerken servis sorumlusu tarafından HES kodu kontrolü yapılacaktır.
· Toplu taşıma sırasında kullanılan maskeler yerleşkelere girdikten sonra uygun şekilde değiştirilmelidir.
· Servis içinde konuşulmamalıdır.
· Yolcular servise binerken ve inerken fiziksel mesafeye azami ölçüde dikkat etmelidir.
· Yolcular, servise veya toplu taşımaya binmeden önce ve indikten sonra el hijyenini sağlamalıdır.
İbadethane
· İbadethaneye maskesiz girilmemeli ve ibadet esnasında maske çıkarılmamalıdır.
· İbadet hazırlığı ve ibadet sırasında fiziksel mesafeye azami ölçüde dikkat edilmelidir.
· İbadete özel kıyafet ve seccade kişiye özel olmalıdır.
· Kapalı alanlar uygun şekilde taze hava ile havalandırılmalı; klima ve vantilatör kullanımından kaçınılmalıdır.
· Bu alanlarda enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Açık Alanlar
· Açık alanlarda da maske kullanılmalıdır.
· Fiziksel mesafe kurallarına azami ölçüde dikkat edilmelidir.
· Masa ve oturma yerleri gibi ortak kullanılan alanların kullanımı öncesi ve sonrasında hijyeni sağlanmalıdır.
· Bu alanlarda enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Yurtlar
· Yurtlara aile bireyleri de dahil olmak üzere Üniversitemiz öğrencisi olmayan kişiler kabul edilmeyecektir.
· Ortak kullanılan alanlarda (dinlenme alanı, okuma salonu gibi) maske takılmalıdır.
· Yurt tuvalet ve lavabolarında 5.6. Tuvaletler / Lavabolar başlığında belirtilen uyarılara uyulmalıdır.
· Duşların kullanımı öncesi ve sonrasında hijyen sağlanmalı, kullanım sonrası kapısı açık bırakılarak havalandırılmalıdır.
· Yurtlardaki yemek alanlarında 5.2. Yemekhane / Kantin / Kafeterya / Büfe başlığında belirtilen uyarılara uyulmalıdır.
· Yurt içerisinde enfeksiyon kontrolüne yönelik olarak hazırlanarak asılan afiş-poster vb. bilgilendirici materyallerde belirtilen önlemlere uyulmalıdır.
Kreş Ve Anaokulları
· Okul girişlerinde HES kodu kontrolü yapılacaktır.
· Veliler çocuklarını salgın önlemlerine uygun olarak okulun dış kapısından teslim edecek ve teslim alacaklardır. Okul içerisine veli kabul edilmeyecektir.
· Öksürük, ateş gibi bulaşıcı hastalık belirtileri gösteren öğrenci velisine teslim edilecektir.
· Çocukların kişisel hijyenini sağlamasına (el yıkama, tuvalet sonrası temizlik vb.) yardımcı olunacaktır.
· Kreş ve anaokullarındaki tuvalet ve lavabolarında 5.6. Tuvaletler / Lavabolar başlığında belirtilen uyarılara uyulmalıdır.
· Kreş ve anaokullarındaki yemek alanlarında 5.2. Yemekhane / Kantin / Kafeterya / Büfe başlığında belirtilen uyarılara uyulmalıdır.
*Bu kılavuz İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Rektörlüğü’nce görevlendirilen Hijyen Kontrol Komisyonu tarafından 27/08/2021 tarihinde hazırlanmıştır.
KAYNAKÇA
· Sağlık Bakanlığı. Sağlık Elimizde. (https://sggm.saglik.gov.tr, erişim tarihi: 22.08.2021)
· Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Guidance for Institutions of Higher Education (IHEs). (https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/, erişim tarihi: 23.08.2021)
· Sağlık Bakanlığı. COVID-19 Temaslı Takibi, Salgın Yönetimi, Evde Hasta İzlemi ve Filyasyon Rehberi (28 Mayıs 2021).
· Sağlık Bakanlığı. COVID-19 Genel Bilgiler, Epidemiyoloji ve Tanı (7 Aralık 2020).
· YÖK. Küresel Salgın Bağlamında Yükseköğretim Kurumlarında Sağlıklı ve Temiz Ortamların Geliştirilmesi Kılavuzu (7 Ekim 2020).
· Sağlık Bakanlığı. Salgın Yönetimi ve Çalışma Rehberi (29 Haziran 2021).
