Yeni denklik yönetmeliği neler getirdi?

YÖK yeni urtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği ile gerçekleşen değişiklikleri kamuoyuyla paylaştı:

20 Şubat 2016 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği,  yurt dışı yükseköğretimle ilgili bazı yeni kriterler getirirken bazı yönleriyle de kalitesi tescillenmiş yükseköğretim kurumlarından alınan diplomaların denklik değerlendirmesinde  kolaylıklar getirmektedir. Yeni yönetmelikle denklik süreçlerinde süreçlerin hızlanması beklenmektedir.

Yönetmelikteki Kavramsal Yenilikler

Yeni yönetmelikle, Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme ile denklik mevzuatı arasındaki kavramsal ve uygulamaya dönük bazı çelişkiler giderilmiş; böylece üçüncü taraflarca sıklıkla birbirine karıştırılan “tanıma” ve “denklik” kavramları arasındaki anlam farkı, yönetmeliğin adındaki değişiklikten başlamak üzere ortaya konulmuş; tanıma ve denklik için ayrı ve farklı işlem süreçleri düzenlenmiştir. 

Denklik iş ve işlemlerinde kullanılan ancak önceki yönetmeliklerde yer almayan “diploma alınan kurum ve programı tanıma”, geçici denklik belgesi”, “yükseköğretim”, “akreditasyon kuruluşları” gibi kavramlar yanında “Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS)” ve “tanıma belgesi” gibi yeni konseptler tanımlanmıştır. 

Program ve derece eşdeğerliliği olmadığından veya henüz denklik işlemleri sürdüğünden “Denklik Belgesi” alamamış başvuru sahiplerine, istedikleri takdirde, tanınan bir yükseköğretim kurumundan mezun olduklarını göstermek üzere “Tanıma Belgesi” verilebilecektir. 

Böylece daha önce program veya derece eşdeğerliliği olmadığından denklik verilemeyen kişiler, en azından tanınan bir yükseköğretim kurumundan mezunu olduklarını gösterebileceklerdir.

Yükseköğretime Başlama Kriterleri

2015 Şubat ayı itibariyle Kurulumuzca yapılan bazı düzenlemelerin devamı olarak ortaöğrenimini Türkiye’de bitirmiş Türk vatandaşlarının yurtdışında eğitime başlamalarıyla ilgili bazı standartlar getirilerek Kurulumuzun kalite odaklı kararları ile uyum sağlanmıştır. Bu bağlamda ilgililerin yükseköğretime geçişlerinde, (a) ÖSYM tarafından yapılan sınavlarda eğitim görecekleri alanlara göre belirli taban puanları sağlamaları ya da (b) uluslararası eşdeğerliği olan bazı sınavlardan belirli bir puanı sağlamaları koşulu getirilmiştir. 

Böylece, yurtdışındaki bazı yükseköğretim kurumlarının Türkiye’den giden öğrencileri hiçbir ön koşul aramaksızın sadece lise diplomalarıyla kaydetmelerinin engellenmesi yanında, söz konusu puan koşuluna getirilen istisnalarla yurtdışındaki tanınmış üniversitelere gideceklerin teşvik edilmesi amaçlanmıştır. 

Yurt dışındaki nitelikli kurumlara yönlendirme bununla da sınırlı kalmamış; (c) Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş olan sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen dilimindeki üniversitelerden alınan diplomalara, Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) işlemlerine tabi tutmaksızın denklik işlemi yapılması hususu da düzenlenmiştir. 

Yükseköğretim Programının Dili

İlgililerin, ikinci dil olarak  eğitim aldıkları yabancı dile, akademik düzeyde vakıf olmaları, yurtdışındaki yükseköğretimden umulan faydalardan biridir. Bu doğrultuda yeni uygulamada başvuruya esas belgelerden biri olarak yükseköğrenime başlanılan yıl hazırlık eğitimine tabi olanlardan, hazırlık eğitimi aldıklarına ve başarılı olduklarına dair belge istenmeye başlanacaktır. 

Türkçenin uluslararası düzeyde yaygınlaştırılması politikasının bir aracı olarak kurulan yurtdışındaki bazı yükseköğretim kurumlarının Türkçe programları dışında, son yıllarda Türkiye’den öğrenci getirmek maksadı ile açılan yurt dışındaki eğitim dili Türkçe olan ve başta tıp, hukuk ve mühendislik programlarından kolay yoldan diploma temin edilmesinin önüne de geçilmiştir.

Dilimizle ilgili diğer bir hassasiyet de Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ndekiler hariç olmak üzere yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarının Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenliği, Türkçe Öğretmenliği, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları gibi Türkçeyle ilgili programlarından alınan diplomalara, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen eşdeğer alanlarda yapılan sınavda başarılı olunması halinde denklik belgesi düzenleneceğinin hükme bağlanmasıdır.

Farklı Ülkelerdeki Yerleşkeler

Son yıllarda bir ülkede faaliyet gösteren bir üniversitenin, farklı ülkelerde yerleşkeler veya şubeler açabilmesi yaygınlık kazanmaktadır. Bir ülkede faaliyet gösteren yükseköğretim kurumuna bağlı olarak başka bir ülkede faaliyet gösteren ve asıl merkezinin bulunduğu ülkenin yükseköğretim listelerinde yer almayan kurumlardan alınan diplomalara daha önce bir işlem yapılamamaktaydı.  

Yeni yönetmelikle öğrenim görülen ülkenin yetkili makamları tarafından tanıma veya denklik belgesi düzenlenmiş olması koşuluyla başvurular değerlendirmeye alınabilecektir.

Farklı Meslek Alanlarındaki Diplomalar

Yükseköğretim kurumlarından alınan diplomalar, akademik tescilin yanı sıra bazı mesleklerin icrasına da imkân vermektedir. Örneğin, Tıp, Eczacılık, Mühendislik, Mimarlık gibi bazı alanlarda alınan diplomaların denklik değerlendirmesinde ilgili mesleğin kendi mevzuatına da referans verilmiştir.

 Öğrenme Kazanımlarının Değerlendirilmesi

Denklik işlemlerinde gerek duyulduğunda evvelce kullanılan Seviye Tespit Sınavı  (STS) ve lisans tamamlama uygulamaları yanında, yeni yönetmelikte bunların yanında mezuniyet alanının özelliklerine göre uygulama yapma, staj tamamlama gibi yeni araçlar getirilmiş; ayrıntıları daha sonra kamuoyuna duyurulacak olan bu araçlarla değerlendirme süreci, Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) adıyla sistemleştirilmiştir. 

Böylece  staj, uygulama veya ders eksikliği tespit edilen başvuruları reddetmek yerine bunların ülkemizdeki üniversitelerde tamamlanabilmesine imkan sağlanmıştır. 

Ayrıca, önceki yönetmelikte yer almayan bazı hususlar, Kurul kararları şeklinde düzenlenmekte idi. Bunlar da yeni yönetmelikte yer almıştır. Benzer şekilde mevzuatta düzenlenmediği için karar verilemeyen bazı hususlar da düzenlenmiş; hakkında karar verilemeyen başvuru dosyaları üzerinde inceleme yapılabilir ve karar verilebilir hâle getirilmiştir.

Yabancı Uyrukluların Başvurusu

Ülkemizin AB’ye katılımı sürecindeki müzakereler kapsamında Avrupa Birliği İş Kurma ve Hizmet Sunma Serbestisi Faslı politikalarıyla uyumlu olarak yabancı uyrukluların başvuru koşulları yeniden düzenlenmiştir. Yabancı uyrukluların başvurularında bazı kolaylıklar sağlanmıştır. 

Kamu kurum ve kuruluşları ile yükseköğretim kurumları tarafından yürütülen veya desteklenen araştırma geliştirme projeleriyle söz konusu kurum ve kuruluşlar tarafından koordine edilen uluslararası programlar veya Avrupa Birliği Çerçeve Programları kapsamında yer alan projelerde çalışacakların bu durumu belgelemeleri ve diğer yabancı uyrukluların da çalışmak için başvuru belgelerini sunmaları yeterli olup ayrıca bir çalışma izni belgesi istenmeyecektir. Yıllardır diğer kamu kurumları tarafından eleştirilen bu husus da yeni bir düzenlemeye kavuşmuştur. 

Eksik belgelerin tamamlanması için 30 gün süre

Başvuruda aranan belgelerde eksiklik tespit edilenlere bu belgelerin tamamlanması için otuz gün süre verilir. Eksik belgelerin verilen süre içerisinde de tamamlanmaması hâlinde başvuru reddedilir. Eksik belgeleri tamamlamayan çok sayıda başvurunun bulunması ve bu başvuru sahiplerinin çoğunun bu belgeleri tamamlamada yavaş davranması  sonucu denklik biriminde ilave bir arşiv ve iş yoğunluğu oluşturmakta idi. 

Yeni yönetmelikle denklik süreçlerinde süreçlerin hızlanması beklenmektedir. 

Ayrıca yükseköğretimde ileri olan ülkelerdeki tanıma süreci bu yönetmelikle ilk defa yükseköğretim mevzuatına da girmiş bulunmaktadır.