Aday öğretmenler formlardan şikayetçi

MEB tarafından tasarlanan “Aday Öğretmen Yetiştirme Modeli” son yılların en somut öğretmen yetiştirme adımı oldu. SETA bu yeni uygulamanın izleme ve değerlendirmesini yapmak için 17 bin 619 aday öğretmene anket uyguladı, aday öğretmenlerle yüz yüze mülakatlar yaptı.

Ayrıca programdan sorumlu Milli Eğitim Bakanlığı yetkilileri ile de görüşmeler gerçekleştirilerek rapor hazırlandı. Araştırmada modelin geliştirilmesi için eğitim niteliği yüksek ülkelerden örneklere de yer verildi, Türkiye’deki modelin geliştirilmeye açık yönleri ele alınarak öneriler geliştirildi.

İşte araştırmanın sonuçları ve öneriler:

Türkiye tarihinde ilk kez mesleğe yeni başlayan genç öğretmenlere yönelik “Aday Öğretmen Yetiştirme Eğitimi” adında kapsamlı bir işe başlama eğitimi 2016 yılında hayata geçirilmiştir. Önceki yıllarda tanımlanan adaylık sürecinde mesleğe başlayan öğretmenler ilk yıllarını formalite gereği aday öğretmen olarak geçirmekte ve bu süreçte herhangi bir eğitim programı veya danışmanlık hizmetinden yararlanmamaktaydı. 2016 yılında başlatılan aday öğretmen yetiştirme eğitimleriyle birlikte aday öğretmenlik süreci daha anlamlı bir hale gelmiş ve mesleğe yeni başlayan aday öğretmenlerin mesleğin ilk yıllarında yaşayacakları zorlukları aşmaları için destek sunulmuştur. Uygulama, Türkiye’de öğretmen yetiştirme sisteminin sorunları göz önünde bulundurulduğunda son yılların en önemli adımlarından biri olarak değerlendirilebilir. Dünya’da da yeni mesleğe başlayan öğretmenlere yönelik bu tür programlar, bilhassa eğitim başarısı yüksek ülkelerde (Singapur, Finlandiya, Güney Kore, İsrail vs.) de etkin bir şekilde uygulanmaktadır ve bu programlar için hatırı sayılır bir bütçe ayrılmaktadır. Dünya örneklerindeki dikkat çekici husus işe başlama eğitimleriyle ilgili olarak sürecin başı ve sonunda izleme ve değerlendirme çalışmalarının yapılmasıdır.

Bu çalışma da MEB tarafından ilk kez uygulamaya konulan “Aday Öğretmen Yetiştirme Süreci” adındaki işe başlama eğitiminin izleme ve değerlendirmesini ortaya koymaktadır. Çalışmada bu eğitim sürecinden geçen Türkiye’nin bütün illerinden 17 bin 619 aday öğretmene yapılan anket ve Ankara, İstanbul ve Diyarbakır’da yüz yüze derinlemesine görüşme yapılan 39 aday öğretmen, 3 koordinatör ve 1 okul yöneticisiyle izleme ve değerlendirme çalışması tamamlanmıştır. Anket ve yüz yüze görüşme bulgularına göre öğretmenlerin yarıdan fazlası bu eğitimi mesleğe hazırlık ve mesleki gelişim bağlamında olumlu değerlendirmiştir. Ancak öğretmenlerin hemen hepsi bu eğitim sürecinin daha etkili yapılabileceğini ifade etmiş ve en çok şikayetçi oldukları husus ise eğitim sürecinde doldurmak zorunda oldukları ve sayısı 200’ü geçen formlar olmuştur. Öğretmenler ayrıca kendilerine danışmanlık yapan öğretmenlerin seçimi ve değerlendirilmesi noktasında da gerek MEB gerekse İl MEM’lerden daha titiz olmalarını talep etmişlerdir.

Çalışma neticesinde araştırmacıların gözlemleri, öğretmen anketleri, Bakanlık yetkilileri, İl MEM temsilcileri ve öğretmenlerle yapılan derinlemesine görüşmeler ışığında Türkiye’de aday öğretmen yetiştirme sürecinin aşağıdaki öneriler dikkate alınarak yeniden düzenlenmesi bu eğitimin etkinliği açısından büyük önem arz etmektedir:

EĞİTİM SÜRECİ
•     Mesleğe yeni başlayan öğretmenlerin hazır bulunma hallerini tespit etmeye yönelik alanları ve sınıf içi yönetim becerilerini içeren bir ön değerlendirme sınavının yapılması
•     Yapılan sınavla her öğretmenin alan bilgisi ve sınıf içi yönetim becerilerindeki mevcut durum dikkate alınarak kişiye özel bir aday öğretmen yetiştirme modelinin uygulanması
•     1 yıl olarak tanımlanan işe başlama eğitimlerinin programın etkinliği dikkate alınarak ilk 4 yıl için tasarlanması
•     Eğitim programının her yıl için güncellenmesi
•     Eğitim programlarının her il özelinde hazırlanması ve Bakanlık tarafından bu programların akredite edilmesi
•     Eğitimin uzunluğunun yerel coğrafi ve iklim şartları dikkate alınarak belirlenmesi
•     Eğitim sürecinde aday öğretmenlerden izlenmesi beklenen filmler ve okunması talep edilen kitaplarla ilgili her yıl güncelleme yapılması
•     Filmlerin ve okunan kitapların sınıf içi uygulamalara daha etkin yansıtılması için sinemacı ve edebiyatçılarla aday öğretmenlerin bir araya getirileceği platformların oluşturulması
•     Aday öğretmenlerin değerlendirilmesinde STK’lar, üniversiteler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarından dış değerlendirmecilerin yer alması
•     Eğitim sürecinde doldurulan formların sayısının azaltılması ve bu formların MEB’in online sistemleri aracılığıyla doldurulması
•     Aday öğretmenlik eğitiminin izleme değerlendirme çalışmaları kapsamında etki analizini yapacak araştırmaların desteklenmesi. Örneğin 2020 yılında işe başlama eğitiminin eğitime kalitede etkilerini ölçecek bir çalışmanın tasarlanması
•     Özellikle dezavantajlı bölgelerde mesleğe yeni başlayan aday öğretmenler için yapılacak eğitimin diğer bölgelerden farklılaştırılarak hazırlanması.Örneğin bulundukları yerleşim birimi ve mesleğe başladıkları okulun dirençlilik düzeyiyle ilgili bir eğitimden geçirilmeleri
•     Bulundukları yerleşim biriminde danışman öğretmenlik yapabilecek düzeyde mesleki deneyime sahip olmayan aday öğretmenler için çevre illerden deneyimli öğretmenlerin aday öğretmenlerle buluşmaları ve eğitim sürecine dahil edilmeleri
•     Eğitim sürecinde OECD, Dünya Bankası, UNICEF ve OIC gibi uluslararası örgütlerin yapmış olduğu faaliyetler, araştırmalar ve projelerle ilgili daha etkili eğitimlerin verilmesi
•     Benzer şekilde Türkiye’de ve dünyada eğitim alanında uzmanlaşmış sivil inisiyatiflerle ilgili eğitimlerin yapılması
•     Eğitim süreci boyunca mesleki duruşu güçlü, takım çalışması ve yöneticilik becerileri ile öne çıkan öğretmenlerin belirlenerek mesleklerinin ilerleyen yıllarında bu öğretmenlere özel eğitim programlarının geliştirilmesi ve okul yöneticilerinin belirlenmesinde bu süreçten geçmiş öğretmenlere pozitif ayrımcılık uygulanması

DANIŞMAN ÖĞRETMENLER
•     Danışman öğretmenlerde aranan 10 yıllık hizmet süresi şartının daha aşağı çekilerek dünya örneklerine benzer şekilde minimum 5 yıla indirilmesi
•     Danışman öğretmenlerin aday öğretmenlerle buluşmadan önce etkili bir eğitmen eğitiminden geçirilmesi
•     Danışman öğretmenlere yönelik olarak uzun vadede teşvik edici (kıdem, ücretlendirme vs.) mekanizmaların geliştirilmesi
•     Danışman öğretmenin eğitim sürecinde etkinliğini ölçmek için aday öğretmen tarafından doldurulan değerlendirme formlarının daha işlevsel hale getirilmesi ve sadece eğitimin sonunda değil eğitim süreci içerisinde belirli aralıklarla danışman öğretmenlerle ilgili değerlendirmelerin alınması 


İL MILLI EĞITIM MÜDÜRLÜKLERI
•     Aday öğretmenlerin yerleşim birimine uyumu için gerçekleştirilen kurum ziyaretlerinin çeşitlendirilmesi. Örneğin sivil toplum kuruluşlarına ziyaretler yapılması
•     Aday öğretmen yetiştirme eğitiminin yerelin ihtiyaçlarına uygun şekilde tasarlanması için İl MEM AR-GE birimlerinin harekete geçirilmesi
•     Aday öğretmen yetiştirme sürecinden sorumlu ilçe koordinatörlerinin aylık bir araya gelerek tecrübe paylaşmaları
•     İl MEM’lerin eğitim sürecinde yaşamaları muhtemel kaynak sıkıntıları için dış kaynaklarla temasa girmesi (Ticaret ve Sanayi Odaları, STK’lar vb.)
•     Aday öğretmenlere seminer vermek için illere davet edilen uzmanlara programdan en az 10 gün önce eğitim süreciyle ilgili ön bilgilendirmenin yapılması ve talep edilen eğitimin tanımının doğru yapılması

MILLI EĞITIM BAKANLIĞI
•     Aday öğretmenlik modelinin tasarımı ve güncellenmesi için kamu ve sivil toplum kurumlarından uzmanların bir araya geleceği platformlar oluşturulması
•     Aday öğretmenlik eğitim sürecinin tasarımında MEM’lere daha fazla özerklik tanınması ve inisiyatif kullanmayan müdürlükler için yaptırımlar uygulanması
•     MEB genel bütçesinde işe başlama eğitimleriyle ilgili bir bütçenin belirlenmesi