Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkelerindeki hükümetler, güç durumdaki aileleri destekleme yönündeki hareketi desteklemek üzere güçlerini birleştiriyor.
“Doğu Avrupa ve Orta Asya’da kurum bakımındaki üç yaşından küçük çocuklar: haklara dayalı bölgesel durum analizi” başlığını taşıyan ve bugün Bulgaristan’da bölge bakanları düzeyinde gerçekleştirilen bir konferansta açıklanan araştırmaya göre, bölgede en az 1,3 milyon çocuk ailelerinin yoksulluğu ya da stresli koşullarla baş edememesi gibi nedenlerle ailelerinden ayrı olarak kurumlarda bakım görmektedir.
Bu 1,3 milyon çocuktan kurumlara yerleştirilenlerin tahminen 31 bini 3 yaşından küçüktür. Böylesine küçük yaşlarda kurum bakımına bırakılan çocuklar ciddi gelişim gerilikleri riskiyle karşı karşıyadırlar.
20 ülkeden delegelerin katıldığı konferans Bulgaristan’da, UNICEF’le işbirliği halinde Cumhurbaşkanı Rosen Plevneliev’in himayelerinde ve Bulgaristan Hükümeti’nin ev sahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Konferansın amacı, deneyimlerin karşılıklı paylaşılması ve karşılıklı öğrenme süreçleri sonucunda hükümetlerin ailelere daha güçlü destek vermelerini sağlayacak politikaların oluşturulması ve yaşama geçirilmesiydi. Hükümetlerin, çocukların, özellikle küçük yaşlardaki çocukların kurumlara yerleştirilmelerini önlemek üzere birlikte çalışabilecekleri öngörülmekteydi.
Bölgede küçük yaşlardaki çocukların kurumlara yerleştirilmelerini önlemeye yönelik yasalar çıkartan ülkeler yalnızca Romanya, Sırbistan ve Hırvatistan’dır. Konferans’tan sonra bu konumdaki ülke sayısının artması beklenmektedir.
UNICEF Orta ve Doğu Avrupa-Bağımsız Devletler Topluluğu Bölge Direktörü Marie-Pierre Poirier konuya ilişkin olarak şu hususu vurgulamıştır: "Çocuk Haklarına dair Sözleşme, çocukların aile ortamlarında büyümelerini sağlama açısından ailelere verilecek desteğin ne kadar önem taşıdığını ortaya koymaktadır. Aile, çocuğun büyüyüp gelişmesi açısından en elverişli ortam olabilir.“Bulgaristan Cumhuriyeti sayesinde, daha ileriye doğru nasıl yol alacağımız konusundaki deneyimlerimizi burada paylaşabiliyoruz. Bölgemizin sorunları olduğu gibi, bu sorunların nasıl aşılabileceğine ilişkin yararlı bir bilgi birikimi de vardır. Ülkelerin çocuklara yaşamlarında en iyi başlangıcı sağlamak üzere birlikte çalışabilecekleri bir dayanışma ağı yaratmayı amaçlıyoruz.”
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakan Yardımcısı Aşkın Asan, konuşmasında aileleri bir arada tutmanın ve sosyal koruma mekanizmalarını güçlendirmenin önemini vurguladı ve “Ailesi ve yakınları yanında kalma imkânı bulunmayan çocukların yatılı kuruluş bakımı yerine “Profesyonel Koruyucu Aile veya Evlat Edindirme Sistemi” içinde yerleştirilmesi gerektiğini söyledi.UNICEF Bölge Çocuk Koruma Danışmanı Jean Claude Legrand, kimi ülkelerde 3 yaşından küçük çocukların kurumlara yerleştirilme olasılığının daha büyük yaşlardaki çocuklara göre üç kat daha yüksek olmasına ilişkin kaygılarını dile getirmiştir. Kurumsal bakım altında yaşayan çocukların yaklaşık yüzde 30’u engellidir ve bir ülkede bu oran yüzde 60 gibi çok yüksek bir düzeydedir. Kurumlardaki engelli çocuklar tüm çocuklar arasında en fazla damgalananlardır. Sosyal koruma politikalarının en küçük yaşlardaki ve en güç durumdaki çocuklara odaklanması gerekliliği de buradan kaynaklanmaktadır.
Legrand sözlerini şöyle sürdürmüştür: “Çok sayıda engel, en fazla ihtiyaç içindeki çocukları aile içinde büyüme imkânlarından yoksun bırakmaktadır. Aile yardımı hizmetleriyle bağlantılı daha fazla çocuk destek hizmetleri ile birlikte bakıcı ailelerin çocuk almalarını engelleyen yersiz yasal düzenlemeleri kaldırmaya yönelik çabalar bu durumun iyileştirilmesine katkıda bulunacaktır.”
Çalışma, ana baba bakımından yoksun çocukların bakımı için halen kullanılan kaynakların çok sektörlü ve duruma göre uyarlanmış aile temelli hizmetlere yönlendirilmesinin daha iyi bir yatırım olacağının altını çizmektedir.
Ayrıca, kurumsal bakıma ancak bunun kesinlikle gerekli olduğu durumlarda başvurulması vurgulanmaktadır. Çünkü eldeki bilgiler, kurumda geçen her üç ayın çocuğun fiziksel gelişimini bir ay geciktirdiğini göstermektedir. Dahası, Ayrıca ana baba bağının olmaması çocuğu olumsuz etkilemekte, beyinsel gelişimi kösteklemektedir.
Hükümetlerden beklenenler şunlardır:
· Aileden ayrılmayı önlemek amacıyla yeni doğan bebekleri engelli olan ana babalarla en güç durumdaki kesimlere mensup ana babaları desteklemek üzere doğumevi ve pediatri hastanesi personelinde kapasite geliştirme ve standartlar koyma;
· Mevzuatta gerekli değişiklikler yapılarak üç yaşından küçük çocukların kurumlara yerleştirilmesine ancak son çare olarak ve çocuğun yararına olduğu zamanlar başvurulabilecek bir sınırlama getirilmesi;
· Üç yaşından küçük çocukların biyolojik veya bakıcı ailelerinin desteklenmesi için aile temelli uygun çözümlerin ve hizmetlerin oluşturulması veya mevcut hizmetlerin daha da geliştirilmesi;
· Ana baba bakımından yoksun çocukların bakıcı veya başka türlü aile temelli bakıma verilmesi önündeki tüm engellerin ortadan kaldırılması;
· Engelli çocukların ihtiyaçlarına özel önem vererek, üç yaşından küçük çocuklar için alternatif çözümler getirilmesine imkân tanıyacak uygun yerel hizmetler için kaynak tahsisine öncelik tanınması; çoğu kez kurumları desteklemek için kullanılan Avrupa Komisyonu kalkınma fonlarının ülkelerin aile temelli bakım hizmetlerine geçişini desteklemek üzere kullanılması;
· Ana baba bakımından yoksun çocuklarla engelli çocukların toplum tarafından kapsanması için meyde ve sivil toplumlar ortaklık kurulması.
BM Engelli Hakları Sözleşmesi (2010) ve Çocukların Alternatif Bakımı için Kılavuzlar (2009), Devletlerin kurumlara yerleştirmeye toplum temelli alternatifler geliştirme yükümlülüklerini daha da pekiştirmiştir. Geçtiğimiz yıl, Avrupa Parlamentosu, UNICEF ve İnsan Hakları Yüksek Komiserliği bölgedeki hükümetlere çocukların kurumlara yerleştirilmesi uygulamasına sınırlama getirmeleri çağrısında bulunmuştur.
www.egitimajansi.com
