Yabancı öğrenciler ve Türk üniversiteleri

Andaç Baran Cezayirlioğlu (andac@ovygo.org)

Yurt dışı eğitim denilince akla daha çok üniversite, yurt dışında üniversite denilince de akla genellikle İngiltere, Kanada ve Amerika geliyor. Dünyanın neresinde olursa olsun memleketi dışında bir yerde üniversite okumak isteyen her genç radarını önce bu üç ülkeye, bu ülkelerdeki eğitim & burs programlarına ve mezuniyet sonrası kariyer olanaklarına yönlendiriyor. Üniversitelerin kalitesi de göz önünde tutulduğunda, Çin’den Brezilya’ya yurt dışı üniversite eğitimi için seçenek arayan öğrenciler hem daha parlak bir gelecek hem daha nitelikli eğitim hem de birinci sınıf hayat kalitesi için İngiltere, Kanada veya Amerika’ya rotayı çeviriyor. Bu üç ülkenin ardından ise en çok rağbet gören ülkeler listesinde ise sırayla Rusya ve Avustralya geliyor. Bu ülkelere olan talep o kadar yoğun ki, 2022 yılında tüm dünyadaki yaklaşık 6.4 milyon uluslararası öğrencinin %45’ini söz konusu beş ülke ağırlıyor. Kıta Avrupa’sından Almanya, Fransa ve İtalya ise ekonomik destinasyonlar olması sebebiyle gün geçtikçe uluslararası öğrencilerin listesinde kendine yer buluyor.

Ya peki Türkiye? Yurt dışı eğitim hakkında konuşurken genelde Türkiye’den giden öğrencileri değerlendiririz ancak aslında Türkiye de özellikle yükseköğrenimde yabancı öğrencilerin oldukça tercih ettiği destinasyonların biri. Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) rakamlarına göre 2022-2023 eğitim öğretim yılında 34 farklı ülke Türkiye’ye 1000’den fazla öğrenci gönderirken, yabancı öğrenciler için sayısı ve niteliği her geçen gün artan burslar, Türkiye’yi yabancı öğrenciler için cazip bir destinasyon haline getiriyor. 2022-2023 eğitim öğretim yılında Türkiye’de yükseköğrenim gören öğrencilere baktığımızda Türk İstatistik Kurumu (TÜİK) rakamlarına göre 300.000 psikolojik barajı aşılmış görünürken, yabancı öğrencilere tanımlanmış devlet burslarına başvuru ise 165.000 seviyelerinde gerçekleşiyor.

Sadece geçtiğimiz Eylül ayında 103,498 yabancı öğrencinin yükseköğrenime Türkiye’de başladığı göz önüne alındığında 500.000 rakamına ulaşmak Türkiye’deki üniversiteler için çok zor bir hedef olarak görülmüyor.

Yurt Dışı Eğitim Destinasyonu Olarak Türkiye’de Üniversitelerin Kalitesi

Bir aileyi çocuğunu yurt dışında okutmaya, bir öğrenciyi ise ailesinden, kültüründen ve alışkanlıklarından uzak bir coğrafyada eğitim almaya ikna edebilmek için öncelikli olarak nitelikli bir eğitim ve böyle bir kararı vermeye değecek katma değer sunmak gerekir. Keza yurt dışında eğitim kulağa geldiği kadar kolay değil, aksine bir çok uluslararası öğrencinin hem sosyal, hem finansal hem de akademik olarak zorlandığı bir süreç. Tam da bu sebeple yukarıdaki rakamlar son dönemlerde üniversitelerimizle ilgili oluşan negatif algının aksine en azından uluslararası arenada üniversitelerimizin bir saygınlığa sahip olduğunu gösteriyor ya da en azından bunla ilgili güçlü bir sinyal veriyor.

Lakin yurt dışında üniversite her daim yüksek nitelikli öğrencilerin kalemi olan bir serüven değil. Kimi zaman ülkemizden öğrencilerin de ekonomik sebeplerle akademik anlamda zayıf ülkelerde lisans eğitimi planladıklarına ne yazık ki şahit oluyoruz. Örneğin savaş öncesi dönemde Ukrayna’daki bir üniversitede eğitim almak için sıradan bir lise mezununun sadece parasının olması yetiyordu. Türki cumhuriyetlerde de üniversite diploması çoğu kez satın alınabilecek bir ‘yetkinlik belgesi’. Türkiye henüz sözü geçen ülkeler kadar nitelik kaybına uğramış durumda değil lakin eklemek gerekir ki örnekler de gösteriyor ki bir ülkede yabancı öğrenci sayısı tek başına ülkenin eğitim kalitesiyle ilgili yeterli done sağlamıyor ne yazık ki.

Bu noktada söz konusu istatistiğin tartışmasız olarak işaret ettiği tek gerçek, Türkiye’deki üniversitelerin hiç olmadığı kadar uluslararası öğrenciye ev sahipliği yapmaya başlaması ve bu üniversitelerin farklı backgroundlarla harmanlanmış öğrencilerden oluşan bir eğitim ortamına sahip olması. Kampüsler uluslararası kimliklerle bu kadar yoğunlaşmışken, sadece niceliksel ölçeklerle değil niteliksel ölçeklerle de üniversitelerimizin uluslararasılaşması yönünde adım atılması ise zaruri. Böylece Türkiye için oldukça büyük olan ve daha da büyümesi çok mümkün olan bu rakamlar ülke için gerçekten bir fayda sunabilir.

Aslında yabancı uyruklu üniversite öğrencilerinin en büyük misyonlarından biri kendi ülkelerindeki eğitim pratiğini buraya, buradaki eğitim pratiğini de kendi ülkelerine taşımak ve akademik bir köprünün oluşmasına olanak sağlamak. Eğer üniversitelerimizi uluslararası eğitim programları ve araştırmalarla buluşturarak nitelikli hale getirirsek köprü görevi gören uluslararası öğrenciler sayesinde uluslararası eğitim bağlamını genişletmek; öğrencilerin memleketlerindeki üniversitelerle Türkiye’nin bağını güçlendirmek, söz konusu ülkelerinin gelişmesine doğrudan katkı sağlayacak nitelik ve yetkinlikte Türkiye olarak söz sahibi olmak mümkün olacaktır. Yabancı uyruklu öğrencileri sadece ekonomik bir fayda olarak değil Türkiye için sosyal ve politik kazançlar getiren birer partner olarak değerlendirmek, ancak bir niteliğe sahip uluslararası eğitim programlarıyla mümkün duruyor.