RÖPORTAJ; Meryem Şengül Kala
www.egitimajansi.com
Alerji ve alerjen nedir?
Allerji, özellikle duyarlı bireylerde herhangi bir maddeye karşı vücutta oluşan anormal bir tepki ve hassasiyet reaksiyonudur. Erişkinlerin yüzde 10 ile 30′unu, çocukların da yüzde 40 kadarını etkiler. Bilinen sık alerjen çeşitleri arasında polenler, hayvan tüyleri, ev tozları, ilaçlar ve besinler sayılabilir. Hangi alerjenin sizi etkilediğini tespit etmek için yapılacak testler sayesinde şikayetlerinizin kontrol altına alınmasını kolaylaşacak, tedaviniz için gereken en doğru ilaçlar belirlenebilecek ve uygun tedbirlerin alınması ile de yaşam kaliteniz artacaktır.
Ne gibi sorunlara yol açarlar?
Alerjenler özellikle vücuda girdikleri ya da temas ettikleri organlarda (burun, cilt ve gözler gibi) bir takım tepkimelere yol açar. Solunum yolunda olduğu zaman astım, deri de olursa egzama – ürtiker (kurdeşen), burunda olursa alerjik nezle, gözde olursa alerjik göz nezlesi; bahar nezlesi, bağırsak sisteminde olursa besin alerjisi, ilaçlarla olursa ilaç alerjisi, tüm vücudu etkileyen ani ve şiddetli reaksiyon şeklinde olursa anafilaksi olarak adlandırılır. Allerjenler çeşitli kimyasalların salınmasına neden olurlar, bu maddelerden biri de histamin’dir. Histamin vücut sıvılarının damarlardan dokulara sızmasına neden olur. Bu da vücutta kaşıntı, döküntü, gözlerde yaşarma, kızarıklık, burunda tıkanıklık ve akıntı, akciğerde ise hava yollarında ödem, nefes darlığı, öksürük, hırıltı gibi şikayetlere sebep olur.
Astım bir alerji midir?
Astımın çok önemli bir kısmı alerjik. Çocuklukta başlayanlar genelde alerjik oluyor ama her astımda da illa alerjik bir sebep bulamayabiliyoruz. Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler de söz konusu olabiliyor.
Hangi alerjiler astıma yol açar?
Solunumsal alerjiler daha çok üstünde durduğumuz. Bunların içinde de en çok ev tozları. Polenler, yeşillikler, ağaç, çimen polenleri, hayvan tüyü en sık bunlar astıma yol açıyor. Solunum yoluyla alınan, nefesimize karışan alerjenler atmosferde dolaşan.
Alerjide kullanılan tedavi yöntemleri nelerdir?
Öncelikle soruna hangi alerjinin yol açtığını anlamak için test yaptırmamız gerekiyor. Bu testin sonucundan da mümkün olduğunca kaçınmak gerekiyor. Ama ilaç ile gerekirse de aşı ile tedaviler var. Teknoloji ve tıp ilerledikçe yeni ilaçlar çıkıyor. Bu aşı tedavileri iki üç yıl sürebiliyor. Sık aralıklarla yapılması gerekiyor. Ama ayda bir yapılan aşılar da var. Bu herkesin şartlarına, durumuna ve alerjinin miktarına göre değişiyor. İlaçların ne kadar kullanılacağına da hangi alerji olduğu belirliyor. Diyelim sadece polen alerjisi var. Sadece ilkbaharda şikayetleri varsa kısa süreli olarak ilkbaharda kullanıyor.
Çocuklarda görülen alerji çeşitleri yetişkinlerden farklı mı?
Çocuklarda gıda alerjilerini biraz daha fazla görüyoruz. Ama çocuk büyüdükçe, erişkin hale geçtikçe bu gıda alerjilerinin görülme oranları da önemli ölçüde azalıyor. Vücut bunlara tolerans geliştiriyor. Solunumsal alerjiler olarak birbirlerine yakınlar. Erişkinlerde de çocuklarda da benzer şeyleri görebiliyoruz. Çocuklarda da tedavi için aynı yöntemleri kullanıyoruz. Belirtileri de aynı. Bunların dışında çocuklarda cilt lezyonları da fazla ön plana çıkabiliyor. Bu durumlarda gerekirse kremler, nemlendiriciler veriyoruz.. İçinde şeker boyaları olan şeylerden uzak tutuyoruz onları. Yani katkı maddelerinden çocuklarımızı korumamız gerekiyor.
Alerjiyi tetikleyen besinler neler?
Her şeyin doğalını tüketmekte fayda var. İçinde ne kadar çok katkı maddesi, koruyucu girerse bunun alerjen olma ihtimali artıyor. Gıda alerjilerinin çok az bir kısmı astımı da tetikleyebiliyor.Yerfıstığı özellikle önemli bir alerjen. Yetişkinlerde de devam ediyor. Çocuklara baktığımızda en çok gördüğümüz fındık, yumurta, çilek bazen domates, kabuklu deniz yemişleri, karides ile karşılaşıyoruz.
Saman nezlesi hangi durumlarda ortaya çıkar?
Alerjik nezle en sık görülen alerjik hastalıklardan biridir. Alerji, vücudun bağışıklık sisteminin yabancı bir maddeye (antijen) yanıt vermesiyle oluşur. Burun mukozası polen, ev tozu gibi antijenlerle karşılaştıktan sonra iltihaplanır. Hapşırma, gözlerde, burunda kaşıntı, burun tıkanıklığı, akıntısı ve baş ağrısı hastalığın belirtileri arasındadır. Bazı hastalarda işitme problemleri, boğaz ağrısı, ses kısıklığı ve öksürük de görülebilir. Alerji yakınmaları kimilerinde bütün bir yıl boyunca sürerken, kimilerinde ise belli mevsimlerde artış gösterir. Mevsimsel alerjik nezle ya da bahar nezlesi olan kişilerin yakınmaları özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında ortaya çıkar. Alerjik nezleye en sık neden olan alerjenler çim polenleri, ağaç polenleri ve yabani ot polenleridir. Yıl boyu alerjik nezle yakınması olanlarda ise ev tozu akarı, küf mantarları ve hayvan tüyleri en sık rastlanılan alerjenlerdir. Diğer taraftan hava kirliliği de alerji yakınmalarını arttırıyor.
Alerji türleri ve alınacak tedbirler neler?
POLEN ALERJİSİ
Polenler: Çevremizde bulunan ağaç, çimen, yabani ot, çiçek ve tahıl tozları polenleri oluşturur. Yerleşim yerindeki bitki örtüsüne ve mevsime göre değişiklikler gösterirler. Özellikle rüzgârlı havalardan ve yağmur sonrası polenler havaya daha çok dağıldığı için şikâyetler artar. İnternetten bulunduğunu bölgenin polen haritasını takip edebilirsiniz. Polenler gözle göremediğimiz, ancak nefes aldığımız havaya yayılırlar sonunda ağız, burun, göz ve akciğerlerimize kadar ulaşırlar. En tipik bahar alerjisi alerjik rinit şeklinde görülür. Burunda su gibi akıntı, hapşırık, burun ve boğaz bölgesinde kaşıntı ile kendini gösterir. Gözleri etkilerse gözlerde sulanma, kızarıklık ve kaşıntı yaparak alerjik konjuktivite yol açabilir. Bazen de akciğerlere yerleşerek mevcut olan astımın kötüleşmesine yada mevsimsel astımın tetiklenmesine yol açar.
Polen alerjisi için alınabilecek basit tedbirler;
- Özellikle bahar aylarında dışarıda vakit geçireceğiniz zaman güneş gözlüğü ve şapka takın.
-Mümkünse üstünüze yapışmış polenlerden kurtulmak için eve geldiğinizde duş alın.
-Eve gelir gelmez dış ortamda kullanılan giysileri çıkarın,
-Polenlerin atmosferde yoğun olduğu 11:00 – 15:00 saatleri arasında dışarı çıkmamaya çalışın,
-Dış ortamda ağzı ve burnu koruyan maskeler kullanın,
-Evde, arabanızda polen filtresi olan klimalar havalandırma sistemleri kullanın
-Polen zamanı ağaçlık, çimenlik yerlerden çok, deniz kenarını tercih edin,
-Sabahın erken saatlerinde ve gece evi havalandırmaya çalışın.
Ev tozu (Akarlar): Ev tozları (mite) akarları, insanların olduğu her yerde bulunan, çok küçük canlıların bizzat kendileridir ve vücut artıkları alerji yapabilir. En çok yatak, yastık, battaniye, halılar, tüylü oyuncaklar, kumaş mobilyalar ve perdelerde yaşar. İnsan deri döküntüleri ile beslenirler. Nem durumuna göre miktarları artabilir. Enerjiden faydalanmak üzere yapılan sıkı izole edilmiş ev ve ofislerde artmış nem ve azalmış hava sirkülasyonu, duvardan duvara halı kaplanması ortamdaki akar miktarını arttırmaktadır. .
Ev tozu alerjisi için alınabilecek tedbirler,
-Özellikle uyku sırasında uzun süre kaldığımız yatak odalarına ek dikkat gösterin, Burada az eşya ve halı olmasını sağlayın. Peluş hayvan ve oyuncak sayısını kısıtlayın.
-Korunmak için; yastık, yorgan ve yatağın allerjen geçirmeyen anti-allerjik nevresimler ve kılıflarla kaplayın, dokuma özelliklerine bağlı olarak ev tozu akarları bu kılıflardan geçemez.
-Haftada en az bir kez yatak çarşaf ve diğer kılıfların 60 C da yıkayın
-Perde yerine jaluzi kullanın
-Duvardan duvara halı yerine basit temizliği kolay kilimler kullanın.
-Etkili ve güçlü HEPA filtresi olan bir elektrik süpürgesi alın.
- Toz tutan eski kitapların da ortamdan kaldırın, kullanılmayan eşyaların dolaplarda tutun
Küf mantarları:. Küfe karşı alerji, bağışıklık sisteminizin mantar sporlarına karşı gösterdiği tepkilerden oluşur. Yaz ve erken sonbaharda küf spor sayısı en yüksek düzeylerine çıkar. Bazı dış küf sporları yağmur ve yüksek nem ile artış gösterir. Biçilmemiş tarlada yürümek, kuru toprakla uğraşmak, yaprakları toplamak küf ve mantar temasını arttırır. Bazıları da kuru ve rüzgarlı havalarda havaya karışarak daha etkili hale gelir. Ev içi ıslak kalan banyolar, akıtan sızdıran musluklar, bodrum gibi ıslak bölgelerde de küf mantarları çoğalabilir.
Küf mantarı alerjisi için alınabilecek tedbirler,
-Evdeki rutubetin azaltılası
-Çamaşırların mümkün olduğu kadar evin içinde kurutmayın
-Çamaşırların iyice kurumadan dolaplara yerleştirilmeyin
-Banyolar ıslak bırakılmamalı, iyice kurulanmalı
-Rutubetli duvaralar varsa bu bölgeler özel anti-küf boyalar ile boyanabilir
-Akıtan, damlatan rutubetli bölgeler tamir edilmeli
Hayvan tüyleri: Hayvanların tüy ve deri döküntüleri alerjiye yol açabilir. Mutlaka hayvanla yakın temas gerekmez. Kedi ve köpek tüyünün kendisi ya da salya parçacıkları hayvan hareket ettiğinde havaya karışır. Kuş, kafesinde çırpındıkça tüy ve deri döküntüleri havaya savrulur. Bu alerjenler, halıda ve kumaş mobilyalarda birikir ve kolaylıkla hayvanın yanına yaklaşmadan veya diğer odada bulunan insanlara hava yolu ile ulaşır.
Hayvan alerjisi için alınabilecek önlemler;
- Mümkünse alerji yaratan evcil hayvanlar olduğunda yapılması gereken şey, onlardan uzak durmaktır.
- Evcil hayvanınızı mümkün olduğu kadar sık yıkayın, tüylerini kısa kestirin
-Hepa filtreli ve güçlü süpürgeler ile günlük temizlik yapın
-Yatak odanıza asla evcil hayvanınızı almayın.
