Geçtiğimiz hafta özellikle sosyal medyada çeşitli üniversitelerde yaşanan 'yabancı öğrenci' meselesi ile ilgili haberler, yorumlar gündemde fazlaca yer aldı. Özellikle Karabük Üniversitesinde yaşanan olaylar dikkatlerin bir kez daha ülkemizde yaşanan sığınmacı sorununa paralel, yabancı öğrenci sorununa çekilmesine neden oldu. Oysa mesele sadece bir kent ile sınırlı değil. Hemen hemen tüm üniversitelerde benzer tablolar var.
Yaklaşık 10 yıl önce üniversitelerimizin dünyaya açılması, tıpkı batı ülkelerinde olduğu gibi bir çok ülkeden başarılı öğrencilerin eğitim görmesi amacıyla çeşitli adımlar atıldı ve hem devlet hem de vakıf üniversiteleri bu alanda çalışmalara başladı.
Dünyanın dört bir yanından başarılı öğrencilerin ülkemizde eğitim alması fikri ilk başta herkesin çok hoşuna gitti. Bu öğrenciler burada eğitim alacaklar, birçok alanda katkı verecekler ve sürecin doğal sonucu olarak birer Türkiye elçisi olacaklardı. Ancak bu konuda uzmanların uyardığı şekilde evdeki hesap çarşıya uymadı.
Böyle bir açılım yapma niyetiyle yola çıkanlar konu ile ilgili doğru düzgün bir hazırlık yapmadan, gerekli yasal düzenlemeleri gerçekleştirmeden ve ön görülebilir sorunları dikkate almadan kervan yolda düzülür mantığı ile öğrenci almaya başladılar.
Kendilerini uyaranları dikkate dahi almadılar ve karşı çıkanlara 'yabancı düşmanı', 'bilgisiz' gibi suçlamalar yaptılar. Ellerindeki devasa medya gücüyle de iyi bir şey yapılıyormuş havası yaratarak toplumda oluşabilecek itirazların önünü kestiler.
Dünyanın hiçbir medeni ülkesinde görülmediği şekliyle herhangi bir sınırlama olmaksızın nerdeyse önüne gelen herkes eğitim alma hakkına sahip oldu. Tabi hiç kriter yok dersek eksik olur. En temel kriter ne yazık ki ülkemizi fazlaca esir almış olan 'para' oldu. Burada üniversite kazanıyor, ev sahibi, esnaf kazanıyor, bu öğrencileri getirenler kazanıyor ancak ülkece on yıllar boyu sürecek ve belki de çözülemeyecek sorunları da üstleniyorduk. Bu konuda örnek alınan ülkeler öğrenci kabul ederken dil şartı, başarı puanı, maddi yeterlilik gibi çok önemli şartları arayıp kılı kırk yararken her şeyi eksiksiz olmasına rağmen sadece şüphe üzerine bile kabul edilmeyen öğrencilere de şahit olduk. Bu ülkeler her konuda olduğu gibi önce kendi vatandaşlarını garantiye alıp sonrasında mümkünse yabancı öğrenci kabul ederken bizde ne yazık ki bazı kişiler ellerinden gelse Türk vatandaşı öğrencileri kabul etmeyecek noktaya geldi.
En son kontenjanlarla ilgili sınırlamalar da kaldırılınca sınırsız sayıda yabancı öğrenci alımı için herhangi bir engel kalmadı. 50 kişilik sınıflarda 2-3 Türk öğrencinin olduğu tablolar sıklıkla görülmeye başlandı. Konu çok uzun ve tek bir yazıyla açıklanacak gibi değil. Aracı kurumlar, sağlık, eğitim kalitesi, güvenlik, işsizlik...gibi birçok başlık bulunuyor ve her biri ayrı bir değerlendirme gerektiriyor. Şimdilik sorularımızı soralım ve ilerleyen zamanlarda daha ayrıntılı bilgiler veririz.
1. Gelen öğrenciler yeterince araştırılıyor mu? Güvenlik taraması yapılıyor mu? Aralarında öğrenci gibi görünüp farklı amaçlar için gelenler var mı? Gelenler sonrasında takip ediliyor mu?
2. Gelen öğrenciler sağlık kontrolünden geçiyor mu, ülkemizde yok olmuş ya da asgari düzeye inmiş hastalıklar ile ilgili önlemler alınıyor mu?
3. Gelen öğrenciler bölüm seçerken ileride ihtiyaç duyulabilecek alanlara göre mi yoksa rasgele mi seçim yapıyor? Burada istihdam anlamında bir planlama var mı?
4. Aracı kurumlar denetleniyor mu? Ülkemizde eğitim görme yeterliliğine sahip olmayan ya da herhangi bir suçtan dolayı güvenlik tehdidi oluşturabilecek kişilere belgeler veriliyor mu?
5. Gelenlerin orta öğretim ve lise denklikleri üniversitemiz için uygun mu? Bu belgeler sağlıklı hak edilecek şekilde mi veriliyor? Türk öğrenci alanına göre hazırlık yapıp bölüm okurken yabancı öğrenciler için mühendislikten işletmeye, sağlıktan iletişime kadar birbiriyle ilgisiz farklı alanlar sınırsız şekilde sunuluyor mu?
6. Gelen öğrenciler maddi bir katkı sağlasa da zaten yetersiz olan iş alanlarına olumsuz bir etki yaratıyor mu?
7. Gelenlerin ne kadarı mezun oluyor? Geri dönen ya da başka ülkelere giden var mı? En önemlisi vatandaşlık veriliyor mu?
8. Gelen öğrencilerin ne kadarı yetkin? Türk öğrenciler uzun yıllara yayılan zorlu bir süreç ve sonunda ağır bir sınavla üniversite hakkı elde ederken yabancı öğrenciler için şartlar çok daha kolay mı?
9. Gelen öğrencilerin ne kadarı Türkiye'de eğitim almaya geliyor? Burayı bir basamak olarak kullanıp Avrupa, ABD gibi yerlere gidiliyor mu?
10. Üniversite seçiminde o kentin ya da bölgenin demografisi dikkate alınıyor mu, üniversite içinde Türk-yabancı öğrenci sayısı dengesi gözetiliyor mu?
11. Aracı kurumlar denetleniyor mu? Bu kurumlar öğrencileri hangi kriterlere göre kabul ediyor? Buralarda oluşabilecek suiistimaller ile ilgili tedbirler alınıyor mu?
12. Gıda, barınma gibi konularda sorun yaşayan öğrencilerimiz için gerekli çalışmalar yapılıyor mu? Yüzbinlerce yabancı öğrenci kabul edilirken Türk öğrencilerin bu sorunları ile ilgili gerekli tedbirler alındı mı?
13. Yabancı öğrenciler kabul edilirken başarı, dil, ülkemizin geleneklerine uyma gibi kriterler var mı? Bu konuda gelenlere eğitim veriliyor mu?
14. Yabancı öğrenciler kabul edilirken girdikleri sınav ve uygulanan kriterler yeterli mi? Kabul esnasında sunulan diploma, sertifika gibi belgeler gerçek olup olmadıkları kontrol ediliyor mu? Sahte belgeler anlaşılabiliyor mu?
15. Neden öğrencilerin hemen hemen tamamı bizden daha az gelişmiş ülkelerden geliyor? Bu öğrencilerin bu kadar yüksek sayıda kabulü ile kültürel ve bilimsel açıdan ülkemize nasıl bir fayda sağlaması umuluyor?
Çokça soru var, hatta sayısı da artırılabilir. Ancak herhangi bir sorunu çözebilmek için öncelikle bunu kabul etmeniz gerekir. Bu manzarayı bir 'başarı tablosu' olarak nitelendirirken çözüm beklemek fazlaca iyimserlik olur. Görünen o ki bu konuda doğru yaptığını hata olmadığını düşünenler sayesinde daha fazla yabancı öğrenci alınacağını ön görebiliriz. Belirli bir planlama ve sistem ile elbette herkes bunu destekleyecektir ancak bu haliyle sorunlar yumağı daha da büyüyecek.
Yine yeniden dünyada eşi benzeri olmayan yöntemler ile başarı umuyoruz. Sadece umarak iş yapılamayacağını bakalım ne zaman öğreneceğiz?
